Μιχάλης Ε. Πατέλης, Χώροι λατρείας των Ελληνορθόδοξων της Ανατολικής Θράκης, πριν τη μεγάλη Έξοδο, Εκδόσεις Blueowl, Αλεξανδρούπολη 2019, σ.σ. 160. Βιβλιοκρισία

Οι τετρακόσιες χιλιάδες περίπου ελληνορθόδοξοι κάτοικοι που κατοικούσαν στην Ανατολική Θράκη πριν το 1922 είχαν βέβαια τα δικά τους ιερά προσκυνήματα και τους δικούς τους καθαγιασμένους χώρους, οι οποίοι απέμειναν κενοί ή καταστράφηκαν μετά την αποχώρηση των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη. Βέβαια, η Ανατολική Θράκη ήταν κατάσπαρτη εκτός από τα θρησκευτικά μνημεία της ακμής του Ελληνισμού από τον 18ο αιώνα και με πληθώρα βυζαντινών κτισμάτων στις πόλεις και στην περιφέρειά τους, όπως και μεγάλων διαστάσεων οχυρωματικά έργα. Σήμερα, μετά την έλευση των Γιουρούκων Τούρκων και τις περιπέτειες της Θράκης κατά τους επόμενους αιώνες, η ανάμνηση του βυζαντινού παρελθόντος δεν στηρίζεται μόνο σε μνημειώδη έργα από τα οποία υπάρχουν λίγα στη Συλήβρια, την Αδριανούπολη, την Αίνο, τη Γέννα και διάφορους άλλους ξεχασμένους τόπους, αλλά μπορεί να στηριχθεί στα πάμπολλα ταπεινά ιερά κτίσματα και στους δρόμους, τις κρήνες, τα αγιάσματα, τα τείχη και τους πύργους που φέρουν ελληνικά στοιχεία και ανήκουν στους μακρείς αιώνες του Βυζαντίου.

 Η Θράκη αποτελεί το προαύλιο της Κωνσταντινούπολης και βέβαια, αυτό έχει μεγάλη οικονομική σημασία. Η Ανατολική Θράκη, εξυπηρετείται από τις πασίγνωστες πύλες των τειχών της Κωνσταντινούπολης, δηλαδή την πύλη της Αδριανούπολης και την πύλη της Συλήβριας. Σύμφωνα με την έρευνα του συγγραφέα, η Ανατολική Θράκη διαθέτει πλήθος από εγκαταλειμμένες εκκλησίες, μοναστήρια, αγιάσματα και ιερούς χώρους που είναι σε κατάσταση ερειπιώδη. Κάθε πόλη και μικρό χωριό από τα εκατοντάδες της Θράκης διέθετε τις δικές του εκκλησίες και τους δικούς του καθηγιασμένους χώρους. Μεγάλος αριθμός από αυτά τα μνημεία ανήκουν στις δεκαετίες του 19ου αιώνα, όταν ο Ελληνισμός γνώρισε πρωτοφανή άνοδο και ανάπτυξη.

 Ο ακαταπόνητος συγγραφέας εντόπισε 1.040 ναούς, μονές, ναΐσκους, παρεκκλήσια και αγιάσματα. Αυτό είναι ένα μέρος από την επί τόπου έρευνα του συγγραφέα που έγινε σε συνδυασμό με ταξίδια στην Ανατολική Θράκη και την Κωνσταντινούπολη.  Χρειάστηκαν δεκάδες ταξίδια για την πραγματοποίηση του έργου αυτού. Το βιβλίο περιέχει πίνακα των εκκλησιών και ιερών χώρων λατρείας με πολλές λεπτομέρειες. Ο πίνακας αυτός μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά τον μέλλοντα μελετητή. Ο συγγραφέας συγκεντρώνει όλες τις λεπτομέρειες και στοιχεία που είναι σε θέση να εντοπίσει. Εκτός από την επιτόπου έρευνα των καταλοίπων ο συγγραφέας προσέφυγε και σε ιστορικές πηγές μέσα από τις οποίες εντόπισε ιστορικές τοποθεσίες που φρόντισε να επισκεφθεί με την ελπίδα της ανακάλυψης ιστορικού υλικού. Ο συγγραφέας τράβηξε πληθώρα φωτογραφιών χωρίς όμως να κάνει επιστημονική ανάλυση ή επιστημονική αποτύπωση των μνημείων. Αυτό θα ήταν βέβαια ένα τεράστιο έργο. Ωστόσο, η παράθεση στοιχείων και λεπτομερειών τεκμηριώνεται φτωχά.  Σχετικά αναφέρουμε ότι στο εξώφυλλο του βιβλίου εικονίζεται βυζαντινό σύνθρονο σε εκκλησία για την οποία δεν αναφέρεται ποια εκκλησία είναι.

 Ο συγγραφέας περιορίζεται στην ιστοριοδιφική ανάλυση των στοιχείων. Δεν είναι επιστήμων ιστορικός, διαθέτει όμως το σθένος και το μεράκι να διερευνήσει ό,τι τον συγκινεί και τον συνδέει με το ιστορικό παρελθόν.  Αφήνεται έτσι ένα τεράστιο πεδίο έρευνας για τους Έλληνες και Τούρκους βυζαντινολόγους. Γίνεται όμως η αρχή και για τη μελέτη ενός άγνωστου χώρου πριν οι θύελλες που μας απειλούν καταστρέψουν ό,τι παρέμεινε από ένα άγνωστο παρελθόν μιας ελληνικής χώρας.

 Η εκτύπωση του βιβλίου είναι πολύ καλή και τα εικονικά στοιχεία άφθονα. Υπάρχουν ενδιαφέρουσες παλιές φωτογραφίες που δίνουν ένα μέτρο της πολιτισμικής καταστροφής που υπέστησαν παράλληλα με την εκδίωξή τους οι ελληνικές κοινότητες της πάλαι ποτέ Ελληνικής Ανατολής. Οι φωτογραφίες και οι κτητορικές λεπτομέρειες που συγκεντρώνει ο κύριος Πατέλης, αποδεικνύουν την κατακόρυφη άνοδο των ελληνικών κοινοτήτων από τις αρχές του 19ου αιώνα, που φθάνουν μαζί με τους Αρμενίους, στα μέσα του αιώνα, να αποτελούν την αστική τάξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

 Το βιβλίο τυπώθηκε με μορφή λευκώματος σε διαστάσεις 20,5x29 εκ. διαστάσεις που το καθιστούν δύσχρηστο αφού δεν έχει σκληρά εξώφυλλα. Άλλωστε δεν υπήρχε λόγος για μια τέτοια επιλογή, αφού δεν υπάρχουν ολοσέλιδες φωτογραφίες και η κάθε σελίδα έχει δύο (2) φωτογραφίες.

Είναι τέλος, συγκινητική η αφοσίωση και η λαχτάρα του συγγραφέα να ερευνήσει και να καταγράψει μια ξεχασμένη πραγματικότητα. Παρά τις ελλείψεις του, ο συγγραφέας λειτουργεί ως δημιουργός ενός παρελθόντος κόσμου, ο οποίος δίδει το δικαίωμα σε όποιον μιλάει ελληνικά, να αναστήσει τον απολεσθέντα κόσμο της δύσμοιρης Θράκης.

 

 

 

Αμετροεπή και ανιστόρητα

Ο αμετροεπής και ανιστόρητος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν  δήλωσε, στις 30 Ιανουαρίου 2023, μέσα στη μανία του για αρνητικές και επιθετικές δηλώσεις, ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος αποτελεί τη «Δεύτερη»  Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Πράγματι, πρόκειται για μία «Άλωση» με την επιφύλαξη ότι δεν είναι η «Δεύτερη», αλλά, κατά τους υπολογισμούς μας, η «Τέταρτη». 

Η «Πρώτη» Άλωση είναι, βέβαια, η Άλωση και η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Δυτικούς Σταυροφόρους της 4^ης Σταυροφορίας στις 13 Απριλίου 1204.

Το γεγονός είναι σπουδαιότατο, γιατί η Αυτοκρατορία της Ρωμηοσύνης εξασθένησε μετά την «Πρώτη» Άλωση και διαμοιρασμό της Αυτοκρατορίας μεταξύ των Λατίνων κατακτητών, ώστε στάθηκε αδύνατο να αντιμετωπίσει τις ορδές των νέων κατακτητών Οθωμανών Τούρκων, όπως είχε αντιμετωπίσει τις ορδές των Αράβων κατά τον 8^ο αιώνα. Η δυτικόστροφη στάση του Νέου Ελληνικού Κράτους και η προσπάθειά του για εκδυτικισμό και εκσυγχρονισμό, μετά το 1830, οδήγησε στην αποσιώπηση της σημασίας και του ολέθρου της «Πρώτης» Άλωσης από τους Δυτικούς Σταυροφόρους.

Η «Δεύτερη» Άλωση είναι η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τις ορδές του Μωάμεθ του Β΄ (29 Μαΐου 1453),  η οποία κατέληξε στην πτώση της χιλιόχρονης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στον θάνατο του ηρωικού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στα τείχη της Κωνσταντινούπολης και στην άγρια λεηλασία και γενοκτονική συμπεριφορά προς τους κατοίκους της Πόλης, η οποία αποικήθηκε από τους νομάδες της Κεντρικής Ασίας.  

Η «Τρίτη» Άλωση από τους Τούρκους της Κωνσταντινούπολης έχει επεισόδια όπως το επονείδιστο όσο και σχετικά πρόσφατο «βαριλίκι» του 1942, όταν η ακμάζουσα οικονομικά ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης τσακίστηκε οικονομικά με την επιβολή εξοντωτικής φορολογίας, λίγες εβδομάδες μετά τη γερμανική επίθεση και την τριπλή κατοχή της Ελλάδας.  Όσοι δεν μπόρεσαν να πληρώσουν εξορίστηκαν στην αφιλόξενη Κεντρική Ανατολία. Το επόμενο βήμα ήταν το αισχρό και χυδαίο πογκρόμ του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, τον Σεπτέμβριο του 1955, όταν ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης δέχθηκε το τελειωτικό χτύπημα με τις καταστροφές και  τις λεηλασίες των ελληνικών περιουσιών και εκκλησιών. Μεγάλος αριθμός των Ελλήνων της Πόλης κατέφυγαν στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος και έκτοτε άρχισε η ραγδαία παρακμή της Ελληνικής Κοινότητας με την συνακόλουθη εξαφάνιση του Ελληνισμού στην Ίμβρο και την Τένεδο. Η Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία προέβλεπε αυτοδιοίκηση στα δύο αυτά νησιά, δεν εφαρμόσθηκε. Τώρα η Τουρκία επικαλείται τον εξοπλισμό των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου, έχοντας την απαίτηση η Ελλάδα να απεμπολήσει σαφή διάταξη της Συνθήκης της Λωζάννης, η οποία προβλέπει  τον εξοπλισμό των νήσων, εφόσον απειλούνται.

Η «Τρίτη Άλωση» έχει επεισόδια όπως ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος κατά την κυπριακή κρίση του Ιουλίου 1974, όπου η Ελλάδα δεν πολέμησε και έχασε μεγάλο τμήμα της Κύπρου. Ο λανθάνων Ελληνοτουρκικός Πόλεμος συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Το κύριο επεισόδιο της «Τρίτης» Άλωσης είναι ο γιγαντισμός της Κωνσταντινούπολης των 18 εκατομμυρίων μουσουλμάνων της Ανατολής. Οι Ανατολίτες που δεν είναι Τούρκοι, αλλά κυρίως Αλεβίτες και Κούρδοι, εποικίζουν την Κωνσταντινούπολη κατά την προηγούμενη δεκαετία και δημιουργούν ένα αλλότριο ανατολίτικο περιβάλλον στις γειτονιές και τα προάστια. Είναι η πλήρης αλλοτρίωση του χώρου σε χώρο ξένο και άσχετο με την ιστορικότητα του τόπου.

Αυτές είναι οι τρεις «Αλώσεις». Αλώσεις  που έχουμε υπ΄ όψη είναι αυτές που αλλάζουν τον χαρακτήρα και την ψυχή της Πόλης, η οποία για 20 αιώνες ήταν η πρωτεύουσα των Ελλήνων.

Η σημερινή λεγόμενη «Τέταρτη» Άλωση, δεν είναι σίγουρο ότι έχει τον χαρακτήρα των άλλων τριών Αλώσεων. Άλλωστε η «Τέταρτη» Άλωση είναι αναστρέψιμη.

 

 

Ἀπό τόν Θρίαμβο στήν Καταστροφή

 

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ

 

ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΜΑΥΡΙΔΗ

 

Ἀπό τόν Θρίαμβο στήν Καταστροφή

 

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

 

 

Κομοτηνή 2022

------------------------------

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ

 

ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΜΑΥΡΙΔΗ

 

 

 

 Ἀπό τόν Θρίαμβο στήν Καταστροφή

 

 

 

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

 

 

 

 

ΜΕ 469 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

 

 Κομοτηνή 2022

------------------------------

 

 

 Φωτ. 1. Ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος καί ὁ Βασιλιάς Κωνσταντῖνος ὁ Α΄ τό 1912 πρίν τόν διχασμό, ὅταν τό ἔθνος ἑνωμένο μεγαλουργοῦσε ἀπελευθερώνοντας τή Μακεδονία καί τό Αἰγαῖο.

Πηγή: Συλλογή Δ.Α. Μαυρίδη

 ------------------------------

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα	σελ.	7
Πρόλογος τοῦ Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Μαρωνείας καί Κομοτηνῆς	"	13
Εἰσαγωγή	"	15
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Μῦθος καί ἰδεολογία στήν ἑλληνική ἱστορία	"	19
Τόπος καί πατρίδα	"	21
Ὁ κόσμος καί ἡ Ἑλλάδα	"	31
v  Ἡ μάχη τοῦ Μαραθώνα καί ἡ Δύση	"	34
v  Σύγχυση καί ἰδεολογία στήν ἑλληνική γεωπολιτική σκέψη	"	38
v  Τό πολυώνυμο τῶν Ἑλλήνων	"	39
Τό Ἀνατολικό Ζήτημα καί ἡ Καθ᾽ ἡμᾶς Ἀνατολή	"	43
v  Ἡ Ἑλλάδα, οὔτε Δύση, οὔτε Ἀνατολή, ἀλλά αὐτό πού εἶναι	"	43
v  Ἡ ἀνέγερση τῆς Ἁγίας Σοφίας καί ἡ συμβολική σημασία της	"	45
v  Ἡ συμβολική σημασία τῆς Κόκκινης Μηλιᾶς	"	51
v  Ἡ συμβολική σημασία τοῦ Δικέφαλου Ἀετοῦ	"	56
v  Ἡ πίστη τῶν Ἑλλήνων στή Μεγάλη Ἰδέα	"	57
v  Πάλι δικά μας θἆναι	"	59
v  Ἡ Κωνστα­ντινούπολη ἑστία τῶν Ἑλλήνων	"	60
v  Τό τέλος τῆς ἀρχαιότητας καί ἡ ἀποδημία τῶν φιλοσόφων	"	65
Ἡ ἐμφάνιση τῶν Τούρκων καί ἡ εἴσοδός τους στή Μικρά Ἀσία	"	75
Οἱ Ἕλληνες καί οἱ Βάρβαροι	"	81
v  Περί μύθου	"	81
v  Ὁ μῦθος τοῦ Πλάτωνα γιά τήν Ἀτλα­ντίδα	"	82
v  Οἱ σημασίες τῆ Ἀτλα­ντίδας	"	85
v  Ἡ Δύση ὡς Ἀλα­ντίδα, ἀλλά καί ἡ Ἀθήνα στή Δύση	"	87
v  Ἡ βαρβαρότητα ὡς ἀνύπαρκτος κίνδυνος κατά τόν Διαφωτισμό καί οἱ ἐμπειρίες τοῦ 20οῦ αἰώνα	"	91
Τουρκοκρατία καί γεγονότα μέχρι τό 1821	"	95
v  Τό ἑλληνικό φιλότιμο	"	97
v  Ἡ προσφορά τῆς Ψωροκώσταινας στόν Ἀγώνα	"	98
v  Ὁ Γεώργιος Γεννάδιος	"	99
v  Ὁ Ἔρανος	"	99
Ἡ κρίση ταυτότητας τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ	"	103
Οἱ Ἕλληνες στήν Ἀνατολή πρίν τή Μικρασιατική Καταστροφή	"	107
v  Τό καύχημα τοῦ γένους τῶν Γραικῶν	"	109
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Συνοπτική ἐξιστόρηση τῶν γεγονότων κατά τή Μικρασιατική Ἐκστρατεία καί Καταστροφή	"	111
Ἱστορική ἐπισκόπηση	"	113
v  Χρονολογικός πίνακας	"	120
Ὁ Πρῶτος Παγκόσμιος Πόλεμος καί ἡ συμμετοχή τῆς Τουρκίας καί τῆς Ἑλλάδας στούς ἀντίπαλους συνασπισμούς	"	129
Ἡ συνθηκολόγηση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, 1918-1919	"	133
Ὁ ρόλος τοῦ Ἐλευθέριου Βενιζέλου	"	135
Ἡ Διάσκεψη Εἰρήνης τῶν Βερσαλλιῶν καί οἱ ἀπαιτήσεις τῆς Ἑλλάδας	"	141
Ἡ ἐκστρατεία τῶν Ἑλλήνων στήν Οὐκρανία, 1919	"	145
Ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Σμύρνης καί ἡ ἐντολή κατοχῆς, 1919	"	149
Ἡ ἐπιθετική ἀναγνώριση τῶν τουρκικῶν δυνάμεων, 1919	"	155
Ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν	"	159
Οἱ ἐκλογές τῆς 1ης Νοεμβρίου 1920	"	165
Οἱ δυσμενεῖς συνθῆκες γιά τή συνέχιση τῆς Ἐκστρατείας, 1920	"	167
Ἡ ἐπιθετική προσπάθεια τῆς Στρατιᾶς Μικρᾶς Ἀσίας πρός Ἐσκί Σεχήρ καί πρός Κιουτάχεια, 1921	"	171
Ἡ ἐπιθετική πορεία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πρός τήν Ἄγκυρα καί οἱ μάχες τοῦ Σαγγάριου, 1921	"	187
Οἱ μάχες τοῦ Ἀφιόν Καραχισάρ καί ἡ διάλυση τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ, 1922	"	231
Ἡ Καταστροφή τῆς Σμύρνης	"	237
Ἡ Μικρά Ἀσία χωρίς τόν Ἑλληνικό Στρατό	"	245
v  Οἱ Ἕλληνες αἰχμάλωτοι στά στρατόπεδα τῶν Τούρκων	"	245
v  Τό πρόβλημα τῶν κρατουμένων αἰχμαλώτων	"	246
v  Ἔρευνες γιά τούς ἀγνοούμενους ὀνοματισμένους αἰχμαλώτους	"	247
v  Γενοκτονικές πρακτικές ἐπί τῶν Χριστιανικῶν πληθυσμῶν καί τῶν αἰχμαλώτων στή Μικρά Ἀσία	"	247
Ἡ Συνθήκη Ἀνακωχῆς τῶν Μουδανιῶν	"	261
v  Οἱ σύμμαχοι ἀποφασίζουν καί οἱ Ἕλληνες ἀποδέχο­νται	"	261
v  Ἡ Ἐγκατάλειψη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1922	"	262
v  Γιατί οἱ Ἕλληνες παρέδωσαν τήν Ἀνατολική Θράκη ἀμαχητί τό 1922;	"	266
v  Ποιός ἡττήθηκε στήν Ἀνατολική Θράκη τό 1922;	"	267
Ἡ κατανόηση τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς	"	271
v  Γιατί ἐπιχειρήθηκε ἡ ἐκστρατεία στή Μικρά Ἀσία;	"	272
Ἡ Δίκη τῶν Ἕξ	"	273
Ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης	"	275
Ἡ Καταστροφή τοῦ Ἀνατολικοῦ Ἑλληνισμοῦ	"	277
Τό προσφυγικό πρόβλημα συνεχίζεται	"	283
Χάνονται τά πλεονεκτήματα τῆς Δύσης	"	285
v  Τό τέλος τοῦ ὀριενταλισμοῦ;	"	286
v  Συνεχεῖς ἐξοπλισμοί καί μόνιμος πόλεμος	"	289
v  Πληθυσμιακές ἐκρήξεις καί πληθυσμιακές ἀνισορροπίες στό νέο τριμερή Κόσμο	"	292
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Φωτογραφικές ἱστορίες καί σημα­ντικά κείμενα	"	297
Φωτογραφικές ἱστορίες	"	299
v  Πορεία τῆς ΧΙΙης Μεραρχίας ἀπό τή Θράκη στά πεδία τῶν μαχῶν	"	299
v  Φωτογραφίες ὑποχώρησης τῆς Ὑγειονομικῆς Ὑπηρεσίας ἀπό Σεϋντί Γαζῆ στή Ραιδεστό	"	331
v   Ἀπό τό ἡμερολόγιο ἑνός ναυτικοῦ	"	345
v  Ἥσυχη ζωή στήν Ἀδριανούπολη	"	362
v  Παραμονή στό Ἐσκί Σεχήρ	"	369
Σημαντικά κείμενα	"	375
v  Συνθήκη τῶν Σεβρῶν	"	375
v  Μνημόνιον συνομιλίας μεταξύ Δ. Γού­ναρη, Π. Πρωτοπαπαδάκη, Ἀ.Ἑξαδάκτυλου καί Ἰ.Μεταξᾶ τήν 25 Μαρτίου (7 Ἀπριλίου) 1921	"	384
v  Μνημόνιον συνομιλίας μεταξύ Δημητρίου Γούναρη, Π. Πρωτοπαπαδάκη, Ν. Θεοτόκη, Ἀ. Ἑξαδάκτυλου καί Ἰ.Μεταξᾶ τῆς 29 Μαρτίου (11 Ἀπριλίου) 1921	"	388
v  Ἀγόρευση τοῦ Λόϋδ Τζώρτζ στή Βουλή τῶν Κοινοτήτων, στίς 4 Αὐγούστου 1922	"	405
v  Ἔκθεση τοῦ Κωνσταντίνου Μαζαράκη περί τῆς Συνθήκης Ἀνακωχῆς τῶν Μουδανιῶν	"	412
v  Ἐπιστολή τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης πρός τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο, 25 Αὐγούστου 1922	"	414
v  Ἀνταπόκριση τῆς Κλέρ Σέρινταν ἀπό τό ὁλοκαύτωμα τῆς Σμύρνης	"	415
v  Ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης	"	419
Πρόσωπα	"	429
Ἐπίλογος	"	459
Βιβλιογραφία	"	461
Εὐρετήριο Ὀνομάτων καί Θεμάτων	"	473

 ----------------------------

 

                                                                                                                      

Φωτ. 2. Ἑλληνικά τμήματα σέ πορεία κατά τή μάχη τοῦ Ἐσκί Σεχήρ, 1921

Πηγή: Συλλογή Δ.Α. Μαυρίδη

 

 

Φωτ. 3. Συμβολική εἰκόνα τοῦ σύμπαντος ὡς ἑλικοειδές κέλυφος 13^ος μ.Χ. αἰώνας.

Καθολικό τῆς Μονῆς τῆς Χώρας τῶν Ζώντων πλησίον τῆς Πύλης τῆς Ἀδριανούπολης στήν Κωνσταντινούπολη.

Πηγή: Συλλογή Δ.Α. Μαυρίδη

 ---------------------------

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ἡ Μικρά Ἀσία καί ἡ Θράκη ἀπο­τελοῦν μόνιμο ἀντικείμενο μελέ­της καί ἐνδια­φέ­ρο­ντος γιά μένα. Ἔχω ἤδη γράψει δύο βι­βλία πού καλύπτουν μία περι­ορισμένου βε­λη­νεκοῦς περιγρα­φή τῆς ἱστο­ρι­κῆς Θρά­κης καί τῆς Ἐγκατά­λει­ψης τῆς Ἀνα­το­λικῆς Θράκης τό 1922. Ἤδη ἀντι­λαμ­βάνομαι ὅτι αὐτά πού ἐξέθεσα, παρόλο πού εἶναι σχε­τικά ἄγνωστα στό εὐρύ κοινό, δέν ἐπαρ­κοῦν. Συνε­χίζω λοιπόν, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά προσφέρω ἕνα ἀπο­τε­λεσμα­τικό ἐργα­λεῖο γιά ὅσους ἐπιθυ­μοῦν νά διευ­κρι­νίσουν τό τί ἔγινε στό διάστημα 1919 ἕως 1922 στή Μικρά Ἀσία καί τή Θράκη καί πῶς διπλω­ματικές ἐνέργειες καί δια­βου­λεύσεις ἐπέ­τρεψαν τήν πρόσ­καιρη ἀπε­λευ­θέρωση καί κατοχή τμή­ματος τῆς Μι­κρᾶς Ἀσί­ας καί ὁλόκλη­ρης τῆς Ἀνα­το­λι­κῆς Θρά­κης. Αὐτό ἀποτελοῦσε ἀπό μόνο του τήν πραγμάτωση τῆς Μεγάλης Ἰδέας. Τά γεγονότα ἀνέτρεψαν τήν εὐνοϊκή γιά τήν Ἑλλάδα κατά­σταση στήν Μικρά Ἀσία καί τή Θράκη καί κατέληξαν τό 1922 στήν Ἐγκατάλειψη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καί τῆς δυτικῆς παραλιακῆς Μι­κρᾶς Ἀσίας.

Ὅμως, ἡ Μικρασιατική Καταστροφή καί ἀκολούθως ἡ Θρακική Καταστροφή δέν εἶναι ἁπλῶς γεγονότα, ἀλλά σημαί­νουν τήν ἐξό­ντωση μέρους τοῦ ρωμαίι­κου Ἑλληνισμοῦ, ἐνῶ ὁ ὑπόλοιπος ἀναγ­κά­ζεται νά προσφυγοποιηθεῖ καί νά κατα­φύ­γει στό κυρίως σῶμα τῆς Ἑλλάδας. Ἡ Ἀνατολή καί ἡ Κωνσταντινούπολη ἀποστεροῦνται πλέον τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου πού τίς πλού­τιζε καί δημιουργοῦσε ἕνα ἀμάλγαμα πολιτισμοῦ.

Ἡ κατα­στροφή τοῦ 1922, δέν ἀποτε­λεῖ ἁπλῶς μία ἧττα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἀλλά τήν ἐξαφάνιση τῆς μακραίωνης ἑλληνικῆς, ἀν­θρώπινης, πολι­τιστικῆς, πολιτισμικῆς καί καλλιτε­χνι­κῆς παρου­σίας ἀπό τή Μι­κρά Ἀσία καί τήν Ἀνα­το­λική Θράκη, οἱ ὁποῖες χάνουν τά ἑλλη­νό­τροπα ἤθη καί παρα­δό­σεις τους καί ὡς ἀποτέλεσμα τῆς οἰκονο­μικῆς μετα­μόρ­φωσης τῆς Τουρκίας μαζί μέ τήν ἄγνοια τοῦ χώ­ρου ἀπό τούς ἐπή­λυδες Τούρ­κους ἐσω­τερικούς μετανά­στες. Ὡς ἀπο­τέλεσμα ὁ χῶρος ὑφίσταται μία κα­θο­λική καί μόνιμη ἀλλο­τρί­ωση.

Ἡ καταστροφή εἶναι ἡ μεγαλύτερη στήν καθόλου ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Γέ­νους. Σήμερα, παρά τήν ἀποσιω­ποί­ηση πού ἐπιχειρήθηκε, ἡ Μικρασιατική καί ἡ Θρα­κική Καταστροφή, παραμένουν στή συνεί­δηση τοῦ Ἕλληνα ὡς ἀνοικτές πλη­γές. Πιστεύω ὅτι ἡ ἄγνοια τῆς μα­κραί­ωνης ἱστο­ρίας μας εἶναι με­γάλο ἔλλειμμα τῆς ἐκπαί­δευ­σής μας. Στό ἐρώτημα τί χρειά­ζεται ἡ ἱστορία; ἀπα­ντοῦμε ὅτι, μαζί μέ τή γλώσσα εἶναι ὁ κύ­ριος πυλώ­νας τῆς ἐθνι­κῆς αὐτο­γνωσίας καί πηγή τῆς ταυτό­τη­τάς μας. Ἀλ­λά καί τό φρόνημά μας, βασικός συ­ντε­λε­στής, γιά τήν ἐπι­τυ­χία κάθε ἀμυ­ντικῆς δράσης, ἔχει ὡς τροφοδότη τήν πο­λύτιμη συνδρο­μή τῆς ἱστο­ρικῆς μνήμης καί τῆς ἱστορικῆς αἴσθησης.

Τά γεγονότα εἶναι περίπλο­κα καί σύν­θε­τα. Ὑπάρχουν ὅμως τρόποι γιά νά κατα­νοήσει κα­νείς πῶς ἕνα μικρό κράτος, ὅπως ἡ Ἑλλάδα, χρη­σι­μο­ποι­εῖται ἀπό τίς Με­γά­λες Δυνά­μεις πρός ἐπί­τευξη σκοπιμοτήτων πού εἶ­ναι ἀπο­κλει­στικά δικές τους. Ἄν ὅμως ἐγκατα­λεί­ψου­με τήν ἀντί­ληψη τῆς real politic κινδυνεύ­ου­με νά ξεπέσουμε σέ φαντα­σια­κές ἀντιλήψεις καί οὐτο­πικά ὄ­νει­ρα. Ἕνα παράδειγμα τέ­τοιων κατα­στά­σεων εἶ­ναι καί οἱ χειρι­σμοί τῶν ἐθνι­κῶν ζητη­μά­των ἀπό τούς Ἕλ­ληνες ἰθύνο­ντες, μετά τό 1950, περίοδο κατά τήν ὁποία ὑφι­στά­μεθα συνε­χεῖς ταπει­νωτικές ἧτ­τες, ἐνῶ ἀδυ­να­τοῦ­με νά ἐκσυγ­χρο­νι­στοῦ­με καί νά στηρί­ξουμε μία σύγχρονη ἀντα­γω­νι­στική καί παραγωγική οἰκονο­μία.

Μετά τό 1204 ἡ Ἑλλάδα ὑφί­σταται συ­νεχεῖς φθορές καί μία ἔμμονη πίεση ἀπό ξένους λαούς, ὥστε ἡ με­γά­λη με­τα­κί­νηση τῶν φράγκικων λαῶν καί πιό πρό­σ­φα­τα τῶν τούρκικων λαῶν, τήν κατέ­στη­σαν ὅμη­ρο τῶν δια­θέσεων καί τῶν πο­λιτι­κῶν σκο­πιμο­τήτων πού κινοῦν τούς λαούς πού ὑπάρ­χουν καί ζοῦν κο­ντά της.

Ὁ ἑλ­λη­νι­κός πολι­τισμός πού ἀμύ­νε­ται συνε­χῶς ἐπί ἕνδεκα συν­α­φεῖς αἰῶ­νες βρίσκεται ἴσως στά ὅριά του. Εἶναι λοιπόν καθῆ­κον καί ὑπο­χρέ­ωσή μας πρός αὐτούς πού δέν ὑπάρχουν πιά, νά δια­φυλ­λά­ξουμε τίς πα­ρακατα­θῆκες καί τήν παρά­δοση πού μᾶς ἔχουν οἱ ἴδιοι παρα­δόσει. Ἡ ἄγνοια τῶν γενι­κῶν παραδό­σεων, ἀλλά καί το­πι­κῶν ἐθίμων καί συνηθειῶν, ὅπως καί τῆς γενι­κῆς ἱστο­ρίας, ἀλ­λά καί τῆς το­πι­κῆς, εἶναι ἤδη πολύ ἐπι­κίν­δυνη, ἰδιαί­τε­ρα στίς ἐκτε­τα­μένες περι­οχές τῶν συνό­ρων τῆς χώρας. Ἡ γνώση τῆς γενικῆς καί τοπικῆς ἱστορίας, ὅπως καί ἡ αἴσθηση τῆς ἱστο­ρικότητας εἶναι ἀπα­ραίτητες γιά τόν μέσο Ἕλληνα, πού ἀποξε­νώ­θηκε ἀπό τήν ἱστο­ρι­κή πραγ­ματι­κότητα τοῦ τόπου του καί ὁδη­γή­θηκε σέ κατά­πτωση τοῦ φρο­νή­μα­τός του. Ἰδιαί­τερα εἶναι ση­μα­ντικές οἱ δη­μόσιες ἑορτές, ὅπου συμ­μετέχουν κρα­τικοί λει­τουρ­γοί. Ἐκεῖ ἡ φιλοπατρία καί ἡ ἀξία τῆς παρά­δοσης, πού εἶναι τό κύ­ριο πολι­τι­στικό στοι­χεῖο τῆς χώ­ρας, ἔχουν ἰδι­αί­τερη πα­ρου­σία. Ἡ παιδεία εἶναι βέβαια ὁ πυ­λώνας πού χαρακτηρίζει τήν ἑλληνική πνευ­μα­τι­κή ἱστορία. Ἡ πίστη καί ἡ ἐμπι­στο­σύνη πρός τήν παιδεία ἀναδύ­εται κα­τά και­ρούς καί ἀλλάζει τό περι­εχό­μενο καί τίς ἀντιλήψεις τῶν διανοούμενων.

Μέ τά πρί­σμα­τα πού μᾶς χαρίζει ἡ παι­δεία βλέ­πουμε τόν πυρῆνα τῆς ἰδεο­λο­γίας πού συγ­κρατεῖ καί συγ­κρο­τεῖ τό ἔθ­νος, ἀπο­μα­κρύ­νο­ντάς το, ἀπό τό κακό καί τό χάος. Ἡ ἐθνική ὁμοψυχία εἶναι ἀπα­ραί­τη­τη σέ ἐποχές κρίσης καί εἶναι ἀναγ­καία γιά νά ἀντι­μετωπισθοῦν κρίσιμες κατα­στά­σεις, στίς ὁποῖες ὁδηγεῖ­ται συχνά ἕνα ἔθνος. Οἱ ἐθνικο­απε­λευθερωτικοί ἀγῶ­νες εἶ­ναι τό ἀντίθετο τῶν κατα­κτητικῶν πο­λέ­μων. Ἔτσι, ἡ Ἑλλάδα βρίσκεται σέ ἕνα διαρ­κή ἀγώνα κατά τῆς κατα­κτητι­κῆς ἁρ­πα­γῆς μέ τήν ἀντί­στοιχη φθορά τῶν ἑλλη­νικῶν πληθυσμῶν πού ἀκολουθεῖται κατ᾿ ἀνάγ­κην ἀπό ἐθνι­κοα­πε­λευ­θε­ρω­τικούς ἀγῶ­νες. Εἶναι τρα­γι­κή ἡ ἱστο­ρία τῆς Ἑλλά­δας γιά τά διλήμματα πού ἀντι­με­τωπίζει ἀπέ­να­ντι στίς ἀφηγή­σεις καί ἐλλείψεις τῆς πολι­τι­κῆς, πού ἡ χώρα ἀκολουθεῖ. Σημα­ντικό στοιχεῖο γιά τήν ἀνά­λυση πού ἐπι­χειροῦ­με εἶναι τό λεγό­μενο Ἀνα­τολικό Ζή­τη­μα, τό ὁποῖο ἔχει πολ­λές μορφές καί ἀνά­λογες προ­εκτά­σεις. Τό Ἀνα­το­λικό Ζή­τη­μα ἀφο­ρᾶ κυρίως τόν διαχωρισμό τῆς Εὐρώ­πης μέ τήν Ἀσία καί τήν ἀντιπαλό­τητά τους, πού ἐκ­δη­λώ­νεται μέ πολέμους καί πολιτικές ἀναταράξεις.

Τό Ἀνατολικό Ζήτημα σημαίνει τή σύγ­κρουση καί τόν ἀνταγω­νισμό τριῶν του­λά­χι­στον πολιτι­σμῶν καί σημα­το­δοτεῖ τίς διαφορές μεταξύ Ἀνατο­λῆς καί Δύσης. Ἰδι­αίτερα σημα­ντικό γιά τήν Ἑλλά­δα εἶναι τό μέτωπο τοῦ Ἀνατολι­κοῦ Ζητήματος, πού σχηματίζεται στίς ἀκτές τῆς γραμμῆς πού ὁρί­ζουν οἱ τρεῖς θάλασ­σες τῆς Ρω­μηο­σύ­νης, τό Αἰγαῖο, ἡ Προ­πο­ντίδα καί ὁ Εὔξει­νος Πό­ντος. Κομβικό σημεῖο τοῦ Ἀνα­το­λι­κοῦ Ζητήματος εἶναι ἡ Κων­στα­ντινού­πολη. Αὐτός πού τήν κατέχει μπορεῖ νά ἐπιδιώξει τήν παγκό­σμια κυριαρχία. Τό παγκόσμιο μετα­ποι­η­τικό καί ἐμπο­ρι­κό κέ­ντρο μετα­τοπί­ζεται σήμερα στήν Ἄ­πω Ἀνατολή. Ἐκεῖ δημιουργοῦ­νται κέ­ντρα παραγωγῆς κατα­να­λωτικῶν εἰδῶν πού προορίζονται γιά τήν παγκόσμια ἀγο­ρά.

Ὁ δια­χω­ρισμός Εὐ­ρώ­πης καί Ἀσίας ἐπι­βι­ώνει ὡς ἀντιπα­λό­τητα δια­φο­ρε­τικῶν πο­λι­τισμῶν καί διαφο­ρετικῶν ἐμπορικῶν καί οἰκονομικῶν συμ­φε­ρόντων, πού εἶναι πιά ἀφιερωμένα στήν ἀλόγιστη κατανάλωση.

Οἱ ἀναλύσεις πού γίνονται σέ αὐτό τό βιβλίο, ἀναφέ­ρονται σέ ἰδεολογικές καί πο­λι­τι­σμικές διεργασίες, πού κράτησαν αἰ­ῶ­νες καί δημιούρ­γησαν τήν πραγματικό­τητα πού ζοῦ­με σήμερα. Ἡ Μικρασιατική περι­πέ­τεια τῆς Ἑλλάδας ἀ­πο­τελεῖ τό ἀπο­κο­ρύ­φωμα τῶν διεργα­σιῶν αὐτῶν.

Τό βιβλίο χωρί­στηκε σέ τρία μέ­ρη:

Τό Πρῶτο Μέρος εἶναι ἡ περι­γραφή τῆς μυθολογίας, τῆς ἰδεολογίας καί τοῦ πνευ­μ­α­τικοῦ προσ­ανατολισμοῦ, πού κατέ­λη­ξαν στήν ἐθνικο­απε­λευθερωτική προ­σπά­θεια τῶν ἀρχῶν τοῦ 20^οῦ αἰώνα. Μία προ­σπάθεια, πού δραματικά ἀπέτυχε μέ τή μεγαλύτερη καταστροφή τῆς ἱστορίας μας. Ἡ ἀποτυχία εἶναι ὁριστική καί μή ἀνα­στρέ­ψιμη.

Τό Δεύτερο Μέρος ἀποτελεῖ τήν ἐξι­στό­ρηση τῶν ἱστορικῶν γεγονότων τοῦ Μι­κρασιατικοῦ Πολέμου, ὁ ὁποῖος κατέ­ληξε στήν καταστροφή τοῦ Ἀνατο­λικοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Τό Τρῖτο Μέρος ἀποτελεῖ τή συνο­πτι­κή ἐξιστόρηση τῆς στρατιωτικῆς ἱστορίας τῆς Ἐκστρατείας. Μία προσπά­θεια νά δωθεῖ ἡ εἰκόνα πού ἀντιμετώπιζε ὁ μέσος Ἕλληνας πολεμιστής. Ἡ εἰκόνα αὐ­τή βασίζεται σέ φωτογραφικές ἱστορίες, οἱ ὁποῖες, ἐκτός ἀπό μία, πού ἀπ΄ ὅ,τι γνω­ρί­ζω δέν ἔχουν παρουσια­στεῖ καί εἶναι ἀνέκδοτες.

Οἱ φωτογραφίες αὐτές εἶναι γνή­σιες καί ὄχι σκηνοθετημένες, ὅπως πολλοί φω­το­γράφοι τοῦ μετώπου συνήθιζαν νά συν­θέ­τουν μέ τό νά τοποθετοῦν, δηλαδή, στρα­τιῶτες νά σκο­πεύουν μέ τά ὅπλα τους. Ἀντίστοιχα ἡ τουρ­κική προπα­γάν­δα πού ἐνδιαφερόταν γιά τήν κατάπτωση τοῦ ἠθικοῦ καί τοῦ φρονήματος τῶν Ἑλλήνων στό μέτωπο, παρουσιάζει μία εἰδυλλιακή εἰκόνα τῆς ζωῆς τῶν αἰχμαλώτων Ἑλλήνων.

Ἡ εἰκονογράφηση τοῦ βιβλίου βα­σί­ζε­ται στή συλλογή φωτογραφιῶν τῆς Ἀνατο­λῆς, πού ἄρχισα νά συγκροτῶ πρίν ἀπό ἑξή­ντα χρόνια. Αὐτή ἡ συλλογή ἀπο­τέλεσε τή βάση γιά τή δημιουργία τοῦ Φωτο­γρα­φικοῦ Μουσείου τῆς Ραιδεστοῦ στήν Ἀνα­τολική Θράκη, ἡ ὁποία σήμερα ἐκτί­θεται στό ἀνακαινι­σμέ­νο σπίτι τοῦ παπποῦ μου. Ἡ συλλογή αὐ­τή εἶναι μονα­δική. Ὑπάρχουν ὅμως ἑκατο­ντά­δες φωτο­γραφίες οἱ ὁποῖες εἰκονίζουν καί σχημα­τίζουν συλλογές ἀπό μέρη καί συμ­βάντα, τά ὁποῖα ἀφοροῦν τήν ἑλληνο­τουρκική σύγκρουση.

Τά κείμενα τοῦ Πρώτου Μέρους τοῦ βιβλίου, εἶναι κυρίως θεωρητικά καί ἔχουν δημοσιευθεῖ στίς ἰστοσελίδες πού διατη­ρῶ στό διαδίκτυο καί σέ πολιτικά περιο­δικά. Στίς σελίδες αὐτές ἔχουν δημο­σι­ευθεῖ ἄρθρα καί ἀνα­λύ­σεις τῆς ἑλλη­νο­τουρκικῆς ἀντιπαράθεσης γιά τήν κυρι­αρ­χία τῆς Ἀνατολικῆς Μεσο­γείου.

www.damavridisbooks.blogspot.com/,
www.easternthrace1922.blogspot.com,
www.facebook.com/groups/micrasia www.mavridisdim.blogspot.gr,
www.mikrasiatikiekstratia.blogspot.com,
www.micrasiatikikatastrofi.blogspot.com,
www.ellinikianatoli.blogspot.com.

Ἐπίσης, ὁρισμένα ἄρθρα ἔχουν δημο­σιευθεῖ ἐκτός ἀπό τίς προσωπικές μου σε­λίδες στό διαδίκτυο καί σέ ἔντυπα, ὅπως στά βιβλία μου. Οἱ φωτογραφίες εἶ­ναι κυρίως δημιουργίες τῶν ἁπλῶν στρα­τιωτῶν πού ἀποτελοῦσαν τό στρά­τευ­μα καί διέθεταν μηχανές κουτιά τύπου kodak. Ὁ συνδυασμός μάχης καί φωτο­γρά­φισης ἐξηγεῖ γιατί τό σύνολο τῶν φωτογραφιῶν δράσης ἐμποδίζει τόν φωτογράφο νά δη­μιουργήσει ἐπαρκεῖς εἰκόνες τοῦ πε­δίου τῆς Μάχης.

 Φωτ. 6. Τό ἐπιτελεῖο τῆς ΧΙΙ^ης Μεραρχίας παρακολουθεῖ μία μάχη, 1921

Πηγή: Συλλογή Δ.Α. Μαυρίδη

 ----------------------------------------------------

Ἡ παράδοση τῆς προσπάθειας δημιουργίας κάποιας ἀφήγησης τῆς Μεγάλης Ἰδέας γοήτευσε τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο καί τόν ὤθησε νά ἀναλάβει πρωτοβουλίες γιά τή διάλυση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί δημιουργία μίας ἰσχυρῆς Ἑλλάδας, πού θά κυριαρχοῦσε στό Αἰγαῖο, στήν Προποντίδα καί τόν Εὔξεινο, τίς τρεῖς θάλασσες τῆς Ρωμηοσύνης.  Στίς ἐπιδιώξεις του αὐτές εἶχε ἰσχυρούς συμμάχους. Κατ΄ ἀρχήν ἡ Ἀντάντ καί ἰδίως ἡ Μεγάλη Βρετανία ὑποστήριξαν τίς ἀπαιτήσεις τῆς Ἑλλάδας στά συμβούλια τῆς Εἰρήνης καί μέ τή Συνθήκη τῶν Σεβρῶν δέχθηκαν νά δημιουργήσουν ἕνα ἰσχυρό κράτος πού ἱκανοποιοῦσε τούς πόθους τῶν Ἑλλήνων. Ἐδῶ ἐξετάζουμε τό πῶς ἔγινε ἡ ἐκστρατεία τοῦ 1919-1922 ἡ μεγαλύτερη τῆς σύγχρονης ἑλληνικῆς ἱστορίας, πού ἐξετέλεσε ἕνας στρατός ἐνθουσιώδης καί γοητευμένος ἀπό τίς νίκες τοῦ 1912, νά καταλήξει στήν καταστροφή. Πῶς ἔγινε ἡ Ἑλλάδα μέ ἕνα στρατό μεγαλύτερο τοῦ τουρ­κικοῦ καί ἄρτιο ἐξοπλισμό νά νικηθεῖ ἀπό ἕναν νεοσύστατο στρατό μέ πολλές ἐλλείψεις; Ὁ ὅρος καταστροφή δέν ἀποδίδει τήν ἀπαιτούμενη σημασία στό εὗρος καί στό βάθος πού τοῦ ἔδωσαν οἱ σύγχρονοί του, πρᾶγμα τό ὁποῖο ἐμεῖς ἀγνοοῦμε. Καταστροφή γιά τή Μικρά Ἀσία καί τήν Ἑλλάδα ἀντιμέτωπες μέ τήν Τουρκία σημαίνει τήν καθολική ἐξόντωση τῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης. Πόλεις χάνονται, τό περιβάλλον ἀλλοιώνεται, ἡ ἱστορία παραγράφεται καί ὁ ἀνθρώπινος πλοῦτος τῆς περιοχῆς ἀφανίζεται. Σήμερα, ἑκατό χρόνια ἀπό τήν Κατα­στροφή ἡ ἀνάπτυξη τῆς Τρίτης Ἅλωσης, πού ξεκινᾶ ἀπό τή μετακίνηση μεγάλων μαζῶν ἀπό τά ἀνατολικά πρός τά δυτικά τῆς Τουρκίας, παίρνει ἀπειλητικές διαστάσεις. Ἀλλά καί ἡ ἐξόντωση τῶν διαφορετικῶν πληθυσμῶν πού περιέχονται στά ὅρια τοῦ τουρκικοῦ κράτους δείχνει ὅτι ἡ Τουρκία ἀντί νά ἀποβάλει τά ἔνστικτα πού ὁδηγοῦν στή σύγκρουση καί τήν καταστροφή, ὁδηγεῖται σέ παράλογες ἀπαιτήσεις, πού σημαίνουν ἀδυναμία τῆς Τουρκίας νά προσαρμοστεῖ στόν σύγχρονο κόσμο. Ἡ Τουρκία εἶναι καί πάλι ἕνα πανευρωπαϊκό πρόβλημα.

 

Στή φωτογραφία ἡ πορεία τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πρός τήν Ἄγκυρα μέ διάλειμμα γιά τήν ἀγορά τροφίμων ἀπό τούς ἐντόπιους Τούρκους. Στο βάθος φαίνεται ἡ γραμμή πορείας τῶν στρατιωτῶν.

Πηγή: Συλλογή Δ.Α. Μαυρίδη