Αδιέξοδος ο πόλεμος πολιτισμών στο Αφγανιστάν

Η εισβολή και η αναμέτρηση της πλουσιότερης χώρας του κόσμου με τη φτωχότερη φαίνεται να καταλήγει σε αδυναμία των ΗΠΑ να κερδίσουν τον πόλεμο, παρά την κολοσσιαία υπεροχή τους σε πολεμικά μέσα. Επαναλαμβάνεται το γνώριμο φαινόμενο για το οποίο ήδη το πάμπτωχο και καθυστερημένο Αφγανιστάν έχει δώσει αρκετά παραδείγματα.

Η απορία και η αμηχανία των Αμερικανών πολεμιστών θυμίζουν σήμερα την ανάλογη αμηχανία της ρωμαϊκής στρατιάς του Μάρκου Κράσου, όταν αντιμετώπιζε τους αόρατους Πάρθους, οι οποίοι πολεμούσαν με τα δικά τους μέσα και με τους δικούς τρόπους τους κοσμοκράτορες Ρωμαίους. Κατά την εποχή της αυτοκρατορικής ιμπεριαλιστικής Αγγλίας ο Κίπλινγκ είχε προειδοποιήσει ότι λαμπρές, φανταχτερές και πολυέξοδες στρατιές των αυτοκρατορικών Ινδιών θα τσακίζονταν από τις ξυπόλητες ορδές των ορεσίβιων Αφγανών. Και αυτό συνέβη. Ανάλογα συνέβησαν στο Σουδάν, όπου ο φανατικός και ακατανόητος Μάχντι ταπείνωσε τη Μεγάλη Βρετανία την εποχή της μέγιστης ισχύος της. Κάτι αντίστοιχο συνέβη πριν λίγα χρόνια με τα πάνοπλα σοβιετικά στρατεύματα, που θέλησαν να επιβάλουν το καθεστώς της αρεσκείας τους στο Αφγανιστάν και να εξασφαλίσουν τον έλεγχο της Κεντρικής Ασίας.

Σήμερα, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους αντιμετωπίζουν στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν τους αόρατους φανατικούς Ταλιμπάν, οι οποίοι βρίσκονται παντού και ασκούν εξουσία παράλληλη με αυτή που ασκεί και η κυβέρνηση του Αφγανιστάν, ανδρείκελο των Αμερικανών, ενώ οι ίδιοι απειλούν τη στρατιωτική κυβέρνηση του Πακιστάν. Παρά την τεράστια δύναμη πυρός, τα άφθονα μέσα και το χρήμα που είναι διαθέσιμο οι Αμερικανοί δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τα όπλα των Ταλιμπάν. Πρόκειται για αυτά που αποκλήθηκαν «πρόχειρες εκρηκτικές κατασκευές». Το αντίστοιχο προς τα αιχμηρά καλάμια που χρησιμοποιούσαν οι Βιετκόνγκ αποτελούν για τους Αφγανούς οι βόμβες που προσαρμόζονται σε ζώα, σε ανθρώπους ή σε οχήματα ή ακόμη τοποθετούνται στο περιβάλλον για να εκραγούν με εντολές από κινητά τηλέφωνα και υπέρυθρες ακτίνες που εκπέμπονται από κοινά χειριστήρια τηλεόρασης. Έχει δημιουργηθεί για τους Αμερικάνους πολεμιστές ένα «εκρηκτικό» περιβάλλον όπου κάθε αντικείμενο ή άτομο είναι μια εν δυνάμει απειλή, τόσο ώστε να κινδυνεύουν σε κάθε βήμα τους να γίνουν στόχος και να διαμελιστούν. Οι πρόχειρες αυτές βόμβες αποτελούν το όπλο του φτωχού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι αποτελεσματικές. Η δυτική τεχνολογία επιστρατεύεται για να κατασκευάσει προστατευτικά αντίμετρα. Ειδικά αντιεκρη­κτικά οχήματα που υποτίθεται ότι προσφέρουν ασφάλεια σε κάθε μορφή έκρηξης έχουν διατεθεί για όλες τις μετακινήσεις. Ζυγίζουν 14 τόνους και κοστίζουν μισό εκατομμύριο δολάρια το καθένα. Αυτά σε μια χώρα όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι κάτω από 800 δολάρια το χρόνο. Σε λίγο καιρό μάλιστα το ένα τρίτο των οχημάτων αυτών θα είναι πλήρως αυτοματοποιημένο χωρίς ανθρώπινο πλήρωμα. Μετά την «διεξαγωγή του πολέμου από μακριά» σχεδιάζεται η «διεξαγωγή του πολέμου χωρίς στρατιώτες».

Αλλά και η εμβέλεια της κατανόησης, η γνώση και ο ορθολογισμός των στρατηγικών αναλυτών και στρατηγιστών που πλαισιώνουν τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ απεδείχθησαν ανεπαρκείς. Τα στρατηγικά σφάλματα που από το 2001 κυνηγούν τους Αμερικανούς αναλυτές ξεκινούν από αδυναμία προσέγγισης της πραγματικότητας και άγνοια του πολιτισμικού περιβάλλοντος. Ήταν έξω από κάθε δυτική αντίληψη η αναγωγή του ριζοσπαστικού ισλαμικού κινήματος Wahhabi σε θρησκευτικό, μεσσιανικό κίνημα και η μετατροπή του πολέμου σε ιερό πόλεμο. Ο ιερός πόλεμος (Jihad) αποβλέπει στην διάλυση των τεχνητών κρατών που οι Βρετανοί ιμπεριαλιστές δημιούργησαν κατά τον 19^ο και 20^ό αιώνα. Απώτερη σκοπιμότητα του ιερού πολέμου είναι η δημιουργία ενός μεγάλου χαλιφάτου που θα περιλαμβάνει ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο. Η στρατηγική του παγκοσμιοποιημένου πλέον ιερού πολέμου χρησιμοποιεί τους τοπικούς εθνικισμούς με σκοπό να αποδυναμώσει τα τεχνητά σύνορα και να αποσταθεροποιήσει τους τοπικούς κρατικούς σχηματισμούς. Έτσι, σήμερα οι ΗΠΑ όχι μόνο αδυνατούν να ελέγξουν το Αφγανιστάν, αλλά αντιμετωπίζουν και την εξέγερση των Ταλιμπάν στο Πακιστάν και βρίσκονται αντιμέτωπες με δύο χώρες που αθροίζουν 200 εκατομμύρια μουσουλμάνων. Η ανησυχία των ΗΠΑ σχετικά με την επιρροή του σιϊτικού Ιράν τις οδήγησε να υποστηρίξουν τους πουριτανούς σουννίτες Ταλιμπάν, να τους εξοπλίσουν για να τους δουν να στρέφονται εναντίον τους.

Η φουτουριστικού χαρακτήρα στρατιωτική δύναμη που οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ έχουν αποστείλει στο Αφγανιστάν εκφράζει την λατρεία της τεχνολογίας και τις αντιλήψεις της προηγούμενης δεκαετίας, όταν κυριάρχησε η πεποίθηση ότι η τεχνολογική αμερικανική στρατιωτική υπεροχή θα έδινε στις ΗΠΑ τη δυνατότητα να επεμβαίνουν αποτελεσματικά, αόρατα και χωρίς απώλειες σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Είχε επικρατήσει τότε η αντίληψη ότι η τεχνολογική υπεροχή των πολεμικών μέσων των ΗΠΑ θα εξασφάλιζε την παγκόσμια κυριαρχία τους επ΄ αόριστον. Ο πόλεμος εναντίον ενός λαού που τεχνολογικά θεωρείται πρωτόγονος διέψευσε αυτές τις φαντασιώσεις. . Ήδη ο πολιτισμικός παράγοντας, η επιστροφή στις ιδέες της ταυτότητας και της καταγωγής, ο σεβασμός προς την παράδοση και την πίστη απόδειξαν και πάλι ότι συνεχίζουν να μπορούν να κινητοποιηθούν ως πανίσχυροι παράγοντες, ακόμη και σε ένα σύγχρονο στο έπακρο τεχνολογικό πόλεμο. Ακόμη και η εντύπωση ότι με επιστημονικά μέσα είναι δυνατή η γνώση όλων των παραμέτρων που κινητοποιούν τον αντίπαλο, αποδείχθηκε αυταπάτη. Διαψεύδονται οι προσπάθειες για πολιτισμική ομογενοποίηση του κόσμου και μάλιστα διαπιστώνεται η επιβίωση αρχέγονων αντιλήψεων, που στις δυτικές κοινωνίες θεωρούνται αδιανόητες και ιστορικά ανύπαρκτες. Η απίστευτη εικονομαχική πρακτική των Ταλιμπάν δεν μπορεί με τίποτε να γίνει κατανοητή. Αναφέρομαι στην καταστροφή των γλυπτών του Μουσείου της Καμπούλ και των αγαλμάτων στην κοιλάδα Μπαμιάν από τους Ταλιμπάν. Αποτροπιασμό γεννούν οι ανατινάξεις σχολείων, η απαγόρευση της μουσικής, οι ακρότητες που δεν μπορούν να εξηγηθούν ούτε ως πρωτόγονος ισλαμισμός, ούτε ως μηδενιστική αντίδραση. Ωστόσο ανάλογο αποτροπιασμό θα πρέπει να αισθάνεται και κάποιος εξωτερικός παρατηρητής μπροστά στις γενοκτονίες ή στην ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας στον πλανήτη, γεγονότα για τα οποία υπεύθυνη είναι η Δύση. Αγνοήθηκαν οι συνετές φωνές οι οποίες μετά τη σιϊτική χομεϊνική  επανάσταση στο Ιράν επέμεναν ότι φαινόμενα, όπως η εμφάνιση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δεν είναι δυνατόν να κατανοηθούν παρά μόνο με μια σκέψη τελείως ξένη προς τον δυτικό τρόπο σκέψης. Αρκετοί είδαν τους πολέμους στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και σήμερα στο Πακιστάν, σαν μια σύγκρουση πολιτισμών, όπου μια αρχαϊκή θεοκρατία αντιμετωπίζει μία σύγχρονη πλούσια και τεχνολογικά υπεραναπτυγμένη υπερδύναμη. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι δυνατό να γίνει κατανοητό με την ορθολογική αντίληψη μόνον, αλλά χρειάζεται και την συμπλήρωση της πολιτισμικής συνιστώσας.

Ο πόλεμος των πολιτισμών ξεκινά από την προσπάθεια των Δυτικών να περιορίσουν και να εμποδίσουν τον μουσουλμανικό κόσμο να μεταπέσει στο θρησκευτικό ριζοσπαστισμό και να δημιουργήσει ένα ισλαμικό σύνολο. Η αντίδραση του μουσουλμανικού κόσμου προς την επιβολή της δυτικοποίησης και της παγκοσμιοποίησης οδηγεί στα ακραία και φονταμενταλιστικά κινήματα τα οποία η Δύση είναι υποχρεωμένη να ανασχέσει.