Ο μύθος του Πλάτωνα γιά την Ατλαντίδα.

Φιλόδοξους λόγιους, ανήσυχους ερευνητές, αλλά και κάθε είδους μυθομανείς, ευφάνταστους ψευδοεπιστήμονες και παραδοξολόγους αποκρυφιστές τροφοδοτεί για αιώνες η περιγραφή της Ατλαντίδας από τον Πλάτωνα στους διαλόγους του «Τίμαιος» και «Κριτίας». Η ατλαντιδολογία και η αντλαντιδομανία έχουν δώσει αφορμή στην έκδοση χιλιάδων βιβλίων και σε ατέρμονες συζητήσεις, επιστημονικές και μη. Τελείως πρόσφατα, ο γνωστός διανοούμενος και κλασικιστής Πιέρ Βιντάλ-Νακέ, μετά από πολύχρονη μελέτη του θέματος, δημοσίευσε περισπούδαστη, πλην παράδοξη μελέτη για την ιστορία και την εξέλιξη του θέματος. Πού δεν είναι, βέβαια, άλλο από το πού βρισκόταν η Ατλαντίδα και πότε.

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μνημειώδη σύγχυση του τι είναι μύθος και του τι είναι ιστορία και σε μια πλημμυρίδα μελετών και εκδόσεων που ξεκινούν από σαφείς παρερμηνείες. Γιατί ο συμβολισμός του μύθου, – που ήθελε να διατυπώσει ο Πλάτων – σπάνια συζητείται. Είναι μάλλον σαφές ότι πρόθεση του Πλάτωνα δεν ήταν η ιστορία και η ιστορική γεωγραφία. Ο ίδιος μάλιστα είχε μια απέχθεια για την ιστορία καθεαυτή.


 Πρόθεση του Πλάτωνα φαίνεται να ήταν μια μυθική πολιτική διήγηση. Σ’ αυτήν τα τότε πρόσφατα πολιτικά γεγονότα, όπως οι Περσικοί πόλεμοι και η ανάδειξη της Δημοκρατίας στην Αθήνα παίρνουν μυθικό συμβολικό χαρακτήρα. Με τον μύθο του της Ατλαντίδας ο Πλάτων αντιπαρατάσσει τον ελληνικό κόσμο στο πολιτικό και πολιτισμικό του αντίθετο. Ο μύθος τοποθετείται σε μια μακρινή προϊστορική εποχή, η οποία έχει ξεχασθεί. Η διήγηση γίνεται από Αιγύπτιο ιερέα που κατέχει τη χαμένη γνώση. Πρόκειται για μια εξιστόρηση, κατά την οποία το ορθό φρόνημα, το ήθος και η ανδρεία των ολιγάριθμων προϊστορικών Αθηναίων σώζουν την Ευρώπη και την Ασία από την κατακτητική επιδρομή των βασιλέων της νήσου Ατλαντίδας, που διαθέτουν απεριόριστους υλικούς πόρους και απόλυτη υπεροχή σε μηχανικά στρατιωτικά μέσα. Η κατ' εξοχήν ελληνική "πόλις", η Αθήνα, "πρόσφορος αρετή και φρονήσει", που έχει "πολλά ήμερα υψηλά δένδρα", αντιμετωπίζει μόνη τη βαρβαρική, ιμπεριαλιστική Ατλαντίδα, η οποία με τεράστια τεχνικά έργα έχει υποτάξει τη φύση στις υβριστικές επιδιώξεις της κυριαρχίας, της δύναμης, της πολυτέλειας και των απολαύσεων. Η περιγραφή της μυθικής Αθήνας, ως ιδεώδους πόλης και ως υπερασπίστριας της κοσμικής τάξης μέσα στον ορίζοντα της ιστορίας από τον Πλάτωνα, εκθειάζει το μέτρο, την αυτάρκεια και την περιφρόνηση των μεγεθών απέναντι στην πόλη της Ατλαντίδας, η οποία αλαζονικά παραβιάζει την κοσμική τάξη με την ύβρη των μεγεθών και την επιδίωξη της παγκόσμιας κυριαρχίας.

Πρόκειται για τη διατύπωση μιας μορφής μεγάλης ιδέας, σύμφωνα με την οποία η προϊστορική Αθήνα αναλαμβάνει ένα κοσμοϊστορικό ρόλο.Δεν είναι γνωστό το πώς κατόρθωσε η προϊστορική Αθήνα να κάμψει, μόνη και εγκαταλειμμένη από συμμάχους, τη δύναμη των Ατλάντων και πώς αντιμετώπισε την τεχνολογική και οικονομική τους υπεροχή, γιατί ο διάλογος "Κριτίας" παρέμεινε ημιτελής. Ωστόσο, η διήγηση είναι σαφής στο ότι την τελική νίκη των Αθηναίων συνόδευσε επέμβαση της Δίκης, μέγας κατακλυσμός, καθολική καταπόντιση και εξαφάνιση της Ατλαντίδας και γεωλογική καταστροφή, με διακοπή της ιστορικής συνέχειας της πόλης των Αθηνών.

Για μας σήμερα, το αντίστοιχο της Ατλαντίδας, όπως περιγράφεται από τον Πλάτωνα, δεν βρίσκεται στην εποχή του, ούτε στις ανατολικές βαρβαρικές μοναρχίες που το προαναγγέλλουν, αλλά στην ελληνορωμαϊκή εποχή και στη σύγχρονη πραγματικότητα˙ και ιδίως βρίσκεται στη σημερινή οικολογική πραγματικότητα, που, βέβαια, είναι έξω από ο,τιδήποτε μπορούσε ο Πλάτων να φανταστεί. Εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι η απαισιόδοξη εικόνα του μέλλοντος, ως μία κατάσταση έξω από το μέτρο, το μέσον, το πρέπον και την κοσμική τάξη, πράγμα που μόνο με ελληνικό τρόπο μπορεί να αντιμετωπιστεί, αλλά πάλι με αποτέλεσμα τη διακοπή της ιστορικής συνέχειας μετά από μία αναπόφευκτη σύγκρουση και καθολική καταστροφή. Έχουμε εδώ, τη σαφώς ελληνική αντίληψη, της χωρίς νόημα ιστορικής πορείας, που διακόπτεται και επιστρέφει ξανά στην αρχή.Η απόρριψη της κυριαρχίας της τεχνικής από τον Πλάτωνα, η καταδίκη της ιδέας της υποταγής της φύσης ως ιδέας βαρβαρικής, όπως και η δομή του μύθου σε σχέση με τα μεγάλα θέματα του αποκρυφισμού, είναι ίσως οι λόγοι που ο σημαντικός αυτός μύθος παραμένει μόνο στη διάθεση της αφελούς παραφιλολογίας και του παραδοξολογικού αποκρυφισμού.