Η Θράκη χώρα εξωτική

Αντίβαρο - Θράκη - Η Θράκη χώρα εξωτική
Η Θράκη χώρα εξωτική
Παρασκευή, 04 Ιούλιος 2008 Δημήτρης Μαυρίδης Αρθρογραφία - Θράκη

Με την επικράτηση της ιδέας του κρατικοποιημένου έθνους – που έλαβε απόλυτες μορφές στην Ανατολή και τα Βαλκάνια – συμβαίνουν στην ιστορική Θράκη[1] ριζικές ανακατατάξεις. Ο θρακικός ελληνισμός υφίσταται τρομακτική φθορά. Είναι γνωστά τα γεγονότα και οι εθνικές εκκαθαρίσεις από το 1878 έως σήμερα. Οι ρωμαίικες κοινότητες διαλύονται, προσφυγοποιούνται και διασκορπίζονται. Οι θεσμοί και τα ιδρύματα τους καταστρέφονται. Έτσι, η σημερινή κατάτμηση της Θράκης από τρία εθνικά κράτη περιόρισε το ελληνικό στοιχείο στον στενό χώρο από τις υπώρειες της Ροδόπης προς το Θρακικό Πέλαγος και στη δυτική κοιλάδα του νότιου Έβρου, ενώ κατέστησε την Ελληνική Θράκη περιοχή των συνόρων χωρίς ενδοχώρα. Ωστόσο, η Ελληνική Θράκη αποτελεί σήμερα ιδιάζουσα πολιτισμική πραγματικότητα για την Ελλάδα, αφού διατηρεί τα ίχνη της μακροχρόνιας συμβίωσης διαφόρων λαών με το ανήσυχο ελληνικό στοιχείο, σε μια περιοχή κοντά στο κέντρο περίπου του σημαντικού εκείνου γεωγραφικού και πολιτισμικού χώρου, όπου συγκεντρώνεται μεγάλο τμήμα της ανθρώπινης ιστορίας και όπου υπάρχουν μερικές από τις σημαντικότερες τοποθεσίες της υφηλίου. Πώς περιγράφεται σήμερα η πραγματικότητα στο τμήμα της Θράκης, που ανήκει πλέον στην επικράτεια του ελληνικού εθνικού κράτους; Λέγεται ότι μπορούμε να κατανοήσουμε και να περιγράψουμε καλύτερα αυτό που είναι δικό μας. Όμως ο τρόπος της περιγραφής μας θα αποκαλύπτει τη βάση και τον τρόπο της κατανόησής μας. Ισχύουν πάντα αυτές οι γενικότητες; Όσον αφορά το πρώτο σκέλος της πρότασης που διατυπώσαμε, έχουμε την εντύπωση ότι ως λαός δύσκολα κατανοούμε πλέον το δικό μας περιβάλλον. Αλλά και όπως σήμερα στη χώρα μας ορισμένα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παρουσιάζουν τη Θράκη, σίγουρα η πρόταση δεν ισχύει. Η Θράκη σπάνια περιγράφεται με τρόπο ικανοποιητικό. Στα ποικίλα λευκώματα και τις ανταποκρίσεις, που έχουμε υπ’ όψη μας, οι περιγραφές της Θράκης εξαντλούνται σε κάποιες αόριστες «ρίζες» και τουριστικούς εξωτισμούς. Έχουμε να κάνουμε, ίσως, με ένα ιδιότυπο οριανταλισμό[2], κάτι που αναπτύσσεται από εμάς τους ίδιους και αφορά το ίδιο το δικό μας περιβάλλον. Τι άλλο παρά από ιδιότυπο οριανταλισμό σημαίνει η απορία αυτού, που αναρωτιέται αν χρειάζεται διαβατήριο για να ταξιδέψει από την Αθήνα στη Θράκη; Την ίδια απίστευτη στάση συναντάμε και σ’ αυτόν, που σε χριστιανικό χωριό της Θράκης, απορεί και ρωτά τον ανάδοχο αν βαπτιζόμενο μωρό είναι γόνος μουσουλμάνων, έχοντας κατά νου πως όλοι οι κάτοικοι της Θράκης είναι μουσουλμάνοι. Το ίδιο αποκρουστική είναι η αιτίαση των δημοσίων λειτουργών ότι υπηρετούν κάποια θητεία, ότι βρίσκονται σε εξορία κ.ά. Μας φαίνεται ότι οι εικόνες που έχουμε για τη Θράκη επιβάλλονται παραμορφωτικά από στερεότυπα και φαντασιακές απλουστεύσεις. Μερίδα του τύπου, για παράδειγμα, ασύγγνωστα μας δίνει για τη Θράκη την εντύπωση κινδύνων και τρέφει μια ανασφάλεια, που μάλλον αφορά την ίδια και τους αναγνώστες της. Ακούμε πάλι, συχνά, κραυγές και επικλήσεις, ενώ δίνεται μοιρολατρικά η εντύπωση ότι όλα καταρρέουν. Αφήνουμε κατά μέρος το ότι ακόμη και αν τα πράγματα ήταν σοβαρά, δεν θα έπρεπε να παρουσιάζονται, όπως παρουσιάζονται.Σήμερα όμως, όλοι γνωρίζουμε λίγο-πολύ ότι είναι ανάγκη κατεπείγουσα να αναλάβουμε δράση, όπως και σε άλλες περιόδους της ιστορίας μας, με χαρακτηριστική αποτελεσματικότητα, έχουμε επιχειρήσει.Δράση, που σχηματικά είναι δίπτυχη και που αποφασιστικά θα αποβλέπει, όπως έχει κατ' επανάληψη λεχθεί: -Στη μεταφορά πόρων και δράσεων προς τη Θράκη με στόχο την ανάπτυξή της με τα συνακόλουθα πλεονεκτήματα. Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, χρειαζόμαστε κάτι σαν τον Μακεδονικό Αγώνα. Εννοώ έναν αγώνα με όπλα την επιμονή μας στην ανάπτυξη της Θράκης και τη θέλησή μας να προστατεύσουμε τους μουσουλμάνους Έλληνες και εμπράκτως να τους πείσουμε ότι αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. -Στον εκσυγχρονιστικό εξαστισμό και την ενσωμάτωση των Ελλήνων μουσουλμάνων της Θράκης στην ελληνική κοινωνία. Δεν βλέπουμε τον λόγο για τον οποίο αυτό δεν μπορεί να γίνει, όταν μέσα σε λίγα χρόνια σχεδόν επιτύχαμε κάποιες μορφές ενσωμάτωσης για πολύ περισσότερους οικονομικούς μετανάστες. Στο κάτω-κάτω γιατί οι μουσουλμάνοι της Θράκης δεν αστικοποιούνται, όταν οι χριστιανικοί ελληνικοί αγροτικοί πληθυσμοί έχουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό διαμοιραστεί στα αστικά κέντρα όλης της χώρας; Αυτό θα ήταν το καλύτερο για τους ίδιους και πολλοί μουσουλμάνοι Έλληνες αυτό επιθυμούν. Έχουμε δημιουργήσει ένα φολκλορικό πάρκο από μειονότητες χωρίς κανένα λόγο. Προϋποθέσεις γι΄ αυτές τις δράσεις είναι η πολιτική βούληση και ο έλεγχος του ιδεολογήματος της μετάλλαξης της Τουρκίας σε σύγχρονη μη διεκδικητική χώρα. Πρέπει, επιτέλους, να μελετήσουμε και να αντιληφθούμε τι επιθυμεί η χώρα αυτή και σε ποιό βαθμό έχουν δομική βάση οι διεκδικήσεις που με επιμονή προβάλλει.Μια τέτοια δράση θα μας βοηθήσει όλους, αφού συναρτάται απολύτως με τον εκσυγχρονισμό της χώρας και του πολιτικού συστήματος. Πράγματα που είναι εφικτά γιατί δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Οι πραγματικότητες που αντιμετωπίζουμε σήμερα στη Θράκη αφορούν το φρόνημα των πληθυσμών, την αβεβαιότητα για το μέλλον, την γενικότερη κρίση της ελληνικής κοινωνίας, το δημογραφικό πρόβλημα, την πραγματικότητα των μειονοτικών ομάδων, την αντίκρουση των αντιλήψεων που καλλιεργούνται στις γειτονικές χώρες και τις γεωπολιτικές και πολιτικές επιλογές των λεγόμενων Μεγάλων Δυνάμεων. Αν εξαιρέσουμε το τελευταίο, σε όλα τα υπόλοιπα έχουμε την δυνατότητα και το καθήκον να παρέμβουμε, όσο μπορούμε. Εκείνο που σε μας φαίνεται, λοιπόν, αναγκαίο είναι η ανάπτυξη ενός κριτικού και πρακτικού λόγου που θα φιλοδοξεί να απελευθερώσει τις λαϊκές δυνάμεις, οι οποίες θα υπερασπίσουν και θα εξασφαλίσουν την πολιτισμική και ιστορική συνέχειά μας. Ενός λόγου που θα ενισχύει την τοπικότητα και θα βοηθά τη συνείδηση της ταυτότητας και της ιστορικότητας. Ενός λόγου ικανού να αντιληφθεί και να βοηθήσει ό,τι είναι θετικό και ελπιδοφόρο. Ενός λόγου που θα στηρίζει τη συμμετοχή της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας σε πιο ανοικτή κοινωνία. Αυτά που αποτελούν τους παράγοντες, και ως ένα βαθμό τις προϋποθέσεις και τα πλεονεκτήματα, τα οποία μπορούν να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και την ανάπτυξη της Ελληνικής Θράκης. Οι Θράκες θα περίμεναν αυτή ακριβώς τη στήριξη. Και αναφέρομαι ειδικά στον αγρότη, τον εργάτη, τον επαγγελματία, τον λειτουργό, τον παπά της ενορίας, τον δάσκαλο, τον στρατιώτη, αλλά και τον μουσουλμάνο Έλληνα που επιθυμεί να ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία, σπάζοντας την απομόνωση που του επιβάλλουν. Όλοι αυτοί χρειάζονται τη θετική πιστοποίηση. Χρειάζονται να ακούσουν ότι αποτελεί επίτευγμα της κοινωνίας τους η αρμονική συμβίωση στην Ελληνική Θράκη διαφόρων πολιτισμικών ομάδων χωρίς αποκλεισμούς και συγκρούσεις, πράγμα που δύσκολα σήμερα απαντάται, αλλά ποτέ δεν αναφέρεται. Ότι είναι τιμή για την κοινωνία τους και το Ελληνικό Κράτος η αποφυγή αυτών που έγιναν στις γειτονικές χώρες, που ούτε αυτό αναφέρεται. Όλοι αυτοί, και ειδικότερα οι μουσουλμάνοι Έλληνες, χρειάζονται την επιβεβαίωση του ότι σε σύγκριση με του πληθυσμούς των γειτονικών χωρών διαθέτουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Αλλά όχι μόνο αυτό. Είναι ανάγκη να γίνουν γνωστά αυτά που υπάρχουν στη Θράκη και αυτά που γίνονται εκεί, όπως για παράδειγμα, η έντονη κοινωνική και πολιτιστική ζωή, η ζωντανή επαφή με την παράδοση, η διατήρηση μιας ολόκληρης πόλης της καθ΄ ημάς Ανατολής ή η πρόσφατη συναινετική πρωτοβουλία ιεράρχη προς τους συμπολίτες μουσουλμάνους. Να γίνει γνωστός ο φυσικός πλούτος του θρακικού περιβάλλοντος, ώστε να ενισχυθεί ο εσωτερικός τουρισμός και να πάψει η Ελληνική Θράκη να αποτελεί χώρα εξωτική, άγνωστη και περιφρονημένη.
[1] Εννοείται η ευρύτερη Θράκη με κέντρο την Κωνσταντινούπολη. Γεωγραφικός χώρος, τον οποίο μοιράζονται σήμερα τρία εθνικά κράτη. [2] Δίνουμε στον όρο τη σημασία που καθόρισε ο Έντουαρντ Σαΐντ στην ομώνυμη μελέτη του. Δηλαδή, με λίγα λόγια, αναφερόμαστε στην ηγεμονική και υπεροπτική στάση των δυτικών ευρωπαίων απέναντι σε ό,τι αλλότριο, και ειδικότερα σ’ αυτό που προέρχεται από την Ανατολή.

Η γέννηση της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας

Posts: 66
Posted: Fri Jun 20, 2008 11:30 am Post subject: Η γέννηση της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας

Στον ταραγμένο κόσμο μας πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες προσπαθούν να επηρεάσουν και να χειραγωγήσουν τις ιστορικές αντιλήψεις. Τα τελευταία χρόνια ποικίλες ιδεολογικές τάσεις, που έχουν συγκεκριμένες αρχές, προσπαθούν να αποδομήσουν τις εθνικές ταυτότητες σε μια προσπάθεια ομογενοποίησης και αποδυνάμωσης των εθνικών ιδιαιτεροτήτων. Η ενασχόληση με τα πάτρια κατηγορείται ως εθνικισμός. Επιστήμες όπως η Λαογραφία, των οποίων αντικείμενο είναι συγκεκριμένες εθνικές πραγματικότητες, θεωρείται ότι προάγουν τον εθνικισμό. Η ελληνική εθνική ταυτότητα, σφυρηλατημένη μέσα στους αιώνες και τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, φαίνεται να βρίσκεται στο στόχαστρο τέτοιων αντιλήψεων. Η ιστορική συνέχεια των Ελλήνων, για την οποία ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος αγωνίσθηκε επιτυχώς, τίθεται και σήμερα πάλι σε αμφισβήτηση. Ακούγεται συχνά ότι η νεοελληνική εθνική ταυτότητα, όπως και οι αντίστοιχες εθνικές ταυτότητες των άλλων ευρωπαϊκών λαών, είναι δημιούργημα των ιδεολογικών ζυμώσεων που έθεσε σε κίνηση ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός τον 18ο αιώνα. Έτσι όμως στερούμεθα του ιστορικού μας βάθους και της ιστορικής μας συνέχειας. Ωστόσο, οι μεγάλοι μας ιστορικοί τοποθετούν τη γέννηση του Νέου Ελληνισμού στους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου, εποχή κατά την οποία ο ελληνικός κόσμος υφίσταται την κατακτητική επιβολή των Τούρκων, των Σλαύων και των Φράγκων. Καλό είναι λοιπόν να ανατρέχουμε στα ιστορικά περιβάλλοντα που αποτελούν τις πηγές και το βάθρο αυτού που είμαστε σήμερα. Ιδιαίτερα σημαντική, ενώ παρουσιάζει κρίσιμο ενδιαφέρον, είναι η ιστορική περίοδος αμέσως μετά τη μοιραία πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Δυτικούς το 1204. Οι σε εξορία ευρισκόμενοι βυζαντινοί Έλληνες στη Νίκαια της Βιθυνίας, τον Πόντο και την Ήπειρο έδωσαν τότε δείγματα μεγάλου δυναμισμού και πολιτισμικής συνέπειας. Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της εποχής εκείνης είναι ο σωματικά ασθενής, φιλογενής, πατριώτης, λόγιος και φωτισμένος Αυτοκράτορας της Νίκαιας Θεόδωρος Β Δούκας Λάσκαρις (1221–1258), ένα ιστορικό πρόσωπο στο οποίο η νεοελληνική εθνική συνείδηση εμφανίζεται εναργώς και χωρίς δισταγμούς. Μόνος γυιός του Αγίου Ιωάννη Γ´ Βατάτζη, ανετράφη για να ενσαρκώσει τον "φιλόσοφο βασιλέα" με δασκάλους εξέχουσες πνευματικές προσωπικότητες της εποχής του, όπως οι λόγιοι Νικηφόρος Βλεμμίδης, και Γεώργιος Ακροπολίτης. Ο Θεόδωρος Δούκας Λάσκαρις πήρε μόρφωση χριστιανική και φιλοσοφική. Απέκτησε ευρεία γνώση των κειμένων του Αριστοτέλη και των Ελλήνων συγγραφέων και πάθος για την αρχαιογνωσία και συχνά ομιλεί για το πατρώο κλέος, αναφερόμενος στην κλασσική αρχαιότητα. Παρά τη σύντομη ζωή του έγραψε έργα φιλοσοφικά, πολιτικά, θεολογικά και υμνογραφικά. Χαρακτηριστικοί είναι οι τίτλοι: Εγκώμιον εις την Μεγαλόπολιν Νίκαια, Λόγος ο περί θεωνυμίας, Της φυσικής κοινωνίας λόγοι εξ, Της χριστιανικής θεολογίας λόγοι οκτώ. Σημαντικές και ενδιαφέρουσες είναι οι επιστολές του. Παρά τις συνεχείς απειλές από μεγάλους εξωτερικούς κινδύνους, τις εκστρατείες και τους πολέμους εργάζεται, όπως και οι προκάτοχοί του αυτοκράτορες της Νίκαιας, ταυτόχρονα με την πολεμική και πολιτική του δραστηριότητα, για την πνευματική ανόρθωση του Ελληνισμού. Θεμελιώδης πολιτικός στόχος του είναι η απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους κατακτητές της Φράγκους. Πράγμα που θα επιτύχει ο διάδοχός του Μιχαήλ Παλαιολόγος το 1261, λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του. Όνειρό του είναι η ανάδειξη της Νίκαιας ως κέντρου των ελληνικών σπουδών και ανησυχεί γιατί προφητικά διαισθάνεται ότι η φιλοσοφία θα εγκαταλείψει τους Έλληνες και θα καταφύγει στη Δύση, στους βάρβαρους, τους οποίους και θα φωτίσει. Πάθος του είναι η ελληνική γλώσσα : "Αλλά τη Ελληνίδι διαλέξομαί σοι διαλέκτω, ην και μάλλον ησπασάμην η το αναπνείν". Αναφέρεται στους βυζαντινούς ως ανήκοντας στη Ρωμαϊδα φυλή ως Έλληνας, ως μέλη της Ελληνίδος φυλής και ως τους αποτελούντες το Ελληνικόν, σύμφωνα με την έκφραση των κλασσικών. Ιδού λοιπόν, σε πείσμα των αποδομιστών ιστορικών, η ύπαρξη της ελληνικής εθνικής ταυτότητας στα μέσα του 13ου αιώνα. Η επιληψία που τυραννούσε τον Θεόδωρο Δούκα Λάσκαρι και ο πρόωρος θάνατός του δεν του επέτρεψαν να θέσει σε εφαρμογή το εμπνευσμένο πρόγραμμα ανόρθωσης, που φαίνεται πως είχε συλλάβει. Είναι γνωστή η επιθυμία του για την συγκρότηση εθνικού στρατού και απαλλαγή από την ολέθρια πρακτική των μισθοφόρων. Μόνον το Ελληνικόν, δηλώνει, αυτώ βοηθεί εαυτώ, οίκοθεν λαμβάνον τας αφορμάς. Μόνοι μας θα βοηθηθούμε και τα μέσα που θα χρησιμοποιήσουμε θα είναι δικά μας. Προηγείται έτσι κατά δύο αιώνες από τις αντίστοιχες προτάσεις του Ιωσήφ Βρυέννιου και του Πλήθωνα Γεμιστού. Οι διαθέσεις και η σύντομη δράση του Θεόδωρου Δούκα Λάσκαρι παραμένουν αμφιλεγόμενες, κυρίως λόγω των αντιδράσεων των ευγενών, αλλά και της δικής του νευρωτικής συμπεριφοράς. Πολλά από τα κείμενά του δεν έχουν ακόμη εκδοθεί.