Τρίτη 25 Ιανουαρίου 2011

Δόγμα αμοιβαίας ανοχής και συνεργασίας



Η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, αυτή των ΗΠΑ, και η δεύτερη μεγαλύτερη και ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία του κόσμου, αυτή της Κίνας, βρίσκονται σε μια κατάσταση αυξανόμενης αλληλεξάρτησης. Αυτό φαίνεται να έγινε χωρίς να υπάρξει ανάλογη πρόθεση ή σχεδιασμός, όπως θα υποστήριζε κάποια θεωρία συνομωσίας. Η αλληλεξάρτηση των δύο κολοσσιαίων οικονομιών υφίσταται στην πράξη αν και για ορισμένους σε αμφότερες τις ΗΠΑ και την Κίνα φαίνεται ότι δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστη και αποδεκτή. Πρόκειται για αναγκαστικό συνεταιρισμό, τον οποίο κανείς δεν φαίνεται πρόθυμος και ικανός να κόψει τα δεσμά του που γίνονται ολοένα πιο σφικτά, τόσο ώστε η διάρρηξη τους να σημάνει κλονισμό της παγκόσμιας οικονομίας.

Η εξάρτηση της Κίνας από τις ΗΠΑ ξεκινά από το ότι οι ΗΠΑ αποτελούν την κύρια αγορά για τα φθηνά ανταγωνιστικά προϊόντα της Κίνας. Χωρίς την αγορά των ΗΠΑ, τη μεγαλύτερη του κόσμου, η Κίνα δεν θα είναι σε θέση να επιτύχει τους ρυθμούς ανάπτυξης στους οποίους έχει συνηθίσει και τους οποίους επιθυμεί για το μέλλον. Οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν αντιδρούν στη ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας, αλλά φαίνεται ότι την ενισχύουν. Η οικολογική σημασία της εξέλιξης αυτής είναι πολύ σοβαρή, αφού στην παγκόσμια ανισορροπία που δημιουργεί η καταναλωτική μανία του αναπτυγμένου αστικού Βορρά προστίθεται και ο ανάλογος καταναλωτικός ζήλος των νεοπαγών Κινέζων καταναλωτών.

Οι ΗΠΑ, με χρόνια και αυξανόμενα ελλείμματα και ένα γιγαντιαίο εθνικό χρέος εξαρτώνται απολύτως από την Κίνα. Μάλιστα οι ελπίδες για αντιμετώπιση της μεγάλης ανεργίας των ΗΠΑ βασίζονται στις ελπίδες εξαγωγών προς την Κίνα. Τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου έχουν ως κύριο αποδέκτη τα θησαυροφυλάκια της Κίνας, όπου συσσωρεύεται ένας όγκος ομολόγων που τείνει να ξεπεράσει το τρισεκατομμύριο δολαρίων. Η Κίνα επιτρέπει στις ΗΠΑ να ζουν πάνω από τις δυνατότητές τους.

Η κατάσταση αυτή μοιάζει με μια οικονομική παραλλαγή του δόγματος που κυριάρχησε στον Ψυχρό Πόλεμο. Πρόκειται για το δόγμα της αμοιβαία εγγυημένης πυρηνικής καταστροφής, σύμφωνα με το οποίο οι τότε δύο αντίπαλοι ΗΠΑ και ΕΣΣΔ βρισκόταν σε δυναμική πυρηνική ισορροπία, αφού κανείς από τους δύο δεν μπορούσε να καταστρέψει τον αντίπαλο χωρίς να καταστραφεί και ο ίδιος από το αναπόφευκτο δεύτερο πυρηνικό πλήγμα. Αλλά, βέβαια, αντίθετα προς τους αντιπάλους του Ψυχρού Πολέμου, σήμερα Κίνα και ΗΠΑ δεν έχουν σχέση αντιπάλου, αλλά μάλλον συνεργατών. Σήμερα οι δύο συνεταίροι δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον συνεταιρισμό τους, χωρίς να καταστραφούν οικονομικά. Πρόκειται για ένα δόγμα αμοιβαία εγγυημένης οικονομικής καταστροφής.

Είναι επόμενο ότι και στις δύο χώρες υπάρχουν γνώμες που βλέπουν την άλλη χώρα ως αντίπαλο. Πολλοί στις ΗΠΑ πιστεύουν ότι η Κίνα είναι, ή θα είναι, σε θέση να χειριστεί τα ομόλογα των ΗΠΑ για να δημιουργήσει χάος στην οικονομία των ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει την απώλεια της οικονομικής αυτοδυναμίας και κυριαρχίας των ΗΠΑ. Υποστηρίζεται έτσι ότι η Κίνα έχει τη δυνατότητα να εκβιάσει τις ΗΠΑ σε ευαίσθητα πολιτικά και γεωπολιτικά θέματα. Ανάλογα, ορισμένοι Κινέζοι υποστηρίζουν ότι η χώρα τους είναι υποχείριο του αμερικανικού δολαρίου και ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο.

Οπωσδήποτε, η Κίνα δεν έχει κανένα λόγο για να πωλήσει μαζικά τα ομόλογα των ΗΠΑ και ούτε έχει και πιθανό αγοραστή. Έτσι, η Κίνα ως κάτοχος τεραστίων αξιών των ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα προσεκτική σε ό,τι θα μπορούσε να βλάψει την οικονομία των ΗΠΑ.

Είναι φανερό ότι τα πράγματα επιβάλλουν μία συνεργατική συνύπαρξη. Είτε αμφότεροι κερδίζουν, είτε αμφότεροι χάνουν.

Πρόκειται για την ρίζα μίας αναπόφευκτης συμμαχίας; Αυτό δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε, μάλλον έχουμε να κάνουμε με μία εμπορική συνεργασία και αναγκαστική ανοχή.

Όπως και να έχει το πράγμα η κατάσταση αυτή, παρά τις διαμαρτυρίες των υποστηρικτών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ΗΠΑ, φαίνεται να ευνοεί την παγκόσμια σταθερότητα και να εξομαλύνει τις αντιθέσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Ωστόσο, η ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας και η φρενήρης ανάλωση πόρων από τις ΗΠΑ έχουν οικολογική σημασία που πρέπει να μας απασχολήσει.