Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2010

Πού οδηγεί η αποτυχία μας;

Στη δημοσιότητα που απολαμβάνει η δημοσιονομική μας κρίση φαίνεται καθαρά ότι όλοι πιστεύουν πια πως, πράγματι, η Ελλάδα δεν έχει καμία δικαιολογία. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και η θετική διάθεση, που συνήθως φαίνεται να διαφυλάσσεται για την Ελλάδα, έχει εξαντληθεί. Οι κρίσεις του διεθνούς τύπου είναι καταστροφικές για την εικόνα της Ελλάδας, σε βαθμό που το ελληνικό δημοσιονομικό πρόβλημα διογκώνεται τόσο, ώστε από μόνο του να απειλεί το ίδιο το μέλλον του ευρώ. Βέβαια, πίσω από το ελληνικό πρόβλημα έπονται η Ισπανία, η Πορτογαλία και άλλοι, η Ελλάδα όμως συγκεντρώνει τα πυρά.

Ο συνήθως μετρημένος Guardian αναφέρεται σε «ανικανότητα και εξαπάτηση» από τους Έλληνες και σε «μαγείρεμα» των λογιστικών εγγραφών. Οι αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αναφέρονται στην Ελλάδα σαν τη χώρα που είναι εκ συστήματος χρεοκοπημένη. Κατά τα λεγόμενά τους «η Ελλάδα είναι χειρότερη από κάθε λατινοαμερικανική χώρα, μέσα σε λιγότερο από 200 χρόνια έχει χρεοκοπήσει πέντε φορές». Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να είχε ενθαρρυνθεί να συμμετάσχει στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα και που αμφιβάλουν εάν είναι δυνατό για τη χώρα να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό χωρίς κάποια δική της νομισματική ελευθερία. Ωστόσο, οι ίδιοι κύκλοι αναρωτιούνται πού θα βρισκόταν η Ελλάδα χωρίς το ευρώ. Το γενικό συμπέρασμα φαίνεται να είναι πως οι πιο αδύναμες χώρες θα πρέπει να αποδεχθούν κάποιο κεντρικό έλεγχο των οικονομιών τους από τη Γερμανία και τη Γαλλία.

Όλοι φαίνεται να συμφωνούν ότι η Ευρωζώνη μεταπίπτει σε μια κατάσταση ενός ισχυρού κέντρου και μιας αδύνατης περιφέρειας, από την οποία ορισμένες χώρες θα αναγκασθούν να εξέλθουν. Μέσα από τέτοιες αντιλήψεις φαίνεται ότι αναδύεται η ανησυχία για το πώς θα αντιμετωπισθεί η πρόκληση της Κίνας. Το ζητούμενο φαίνεται να είναι ανομολόγητο και να αφορά την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε παγκόσμια κλίμακα. Ακούγονται φωνές ότι οι αδύναμες χώρες δεν πρέπει να αφεθούν να συμπεριφέρονται όπως επιθυμούν, αλλά ότι θα πρέπει να τους επιβάλλονται οι κατάλληλοι τρόποι συμπεριφοράς. Για να καμφθούν οι δύστροποι Έλληνες τονίζεται ότι οι Γερμανοί και οι Ιρλανδοί εργαζόμενοι αποδέχονται περιορισμό των εισοδημάτων τους. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μας, το όνειρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καταστεί η πιο ανταγωνιστική οικονομία στον κόσμο παραμένει ανεκπλήρωτο και αυτό είναι ένα πρόβλημα πολιτισμικής τάξης.

Σε ανάλογο κλίμα, η Le Monde diplomatique αναρωτιέται σε άρθρο της για το πού κατέληξαν τα τεράστια ποσά, τα οποία η Ελλάδα εισέπραξε από το 1981 μέσω του Ταμείου Συνοχής και των διαφόρων «πακέτων» και επιρρίπτει μομφή σε όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις, που έσπευσαν να πάρουν μέρος στην καταναλωτική έξαρση και τις λεηλασίες των κονδυλίων. Η ίδια εφημερίδα αναφέρει τη σύσταση της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ελλάδα, που έγινε τον περασμένο Νοέμβριο και αφορούσε τον κατά 50% περιορισμό των εξοπλιστικών προγραμμάτων, αλλά αναρωτιέται παράλληλα πώς αυτό θα συμβιβαστεί με την πίεση που ασκούν οι μεγάλες χώρες στις ελληνικές κυβερνήσεις για να αγοράσουν τα αεροπλάνα, τα τεθωρακισμένα και τις φρεγάτες τους. Η υποτίμηση του ευρώ, ώστε να υποστηριχθούν οι εξαγωγές και να αναζωογονηθεί η οικονομία είναι το συμπέρασμα του άρθρου, που και αυτό κατατείνει στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της Κίνας.

Κατά την γνώμη μας, δεν γίνεται πουθενά αναφορά στις εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας τις οποίες η Ελλάδα εκχώρησε προς τις ισχυρότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανοίγοντας τα σύνορά της και καταδικάζοντας την ελληνική οικονομία να περιοριστεί στις υπηρεσίες. Ούτε αναφέρεται πουθενά η αυτονόητη υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να καθορίσει τα προς ανατολάς σύνορά της στο Αιγαίο και να λάβει θέση στις απειλές που συνιστά η τουρκική πολιτική. Κανείς δεν έχει ασχοληθεί με τον αποβατικό στόλο που βρίσκεται απέναντι στη Λέσβο και που είναι ο ισχυρότερος στον κόσμο, ούτε με τις δύο πάνοπλες στρατιές που η Τουρκία διατηρεί στραμμένες σε τάξη μάχης εναντίον της Ελλάδας. Αφήνω κατά μέρος την απειλή πολέμου σε περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει δικαίωμά της που της δίνει το Διεθνές Δίκαιο. Είναι προφανές ότι οι πολιτικές επιδιώξεις της Ελλάδας που την ώθησαν να συμμετάσχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχουν εκπληρωθεί. Αλλά και το χρονίζον διεθνές πρόβλημα της διχοτόμησης της Κύπρου, όπου η Τουρκία κατέχει στρατιωτικά έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αγνοείται και παραμερίζεται συστηματικά από τις Βρυξέλες.

Η αντίληψη που επικρατεί είναι απόλυτα οικονομιστική και παραβλέπει τις πολιτικές και τις πολιτισμικές παραμέτρους των προβλημάτων. Γιατί, ανεξάρτητα από τα ανωτέρω, η Ελλάδα επέτυχε έναν άθλο και βρίσκεται σήμερα σε ζηλευτή θέση στην κατάταξη με βάση την ανθρώπινη ανάπτυξη που συντάσσει ο ΟΗΕ. Η χρήση λοιπόν των κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά τις όποιες αντιρρήσεις, έχει κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα που δεν μετράται όμως με τους οικονομικούς δείκτες στους οποίους εγκλωβίζονται οι σχολιαστές.

Εκείνο που αφορά βέβαια εμάς είναι ότι το δημοσιονομικό μας πρόβλημα ξεκινά από το ότι αρνούμεθα πεισματικά να αποδεχθούμε στην πράξη τους πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς των Δυτικών, τους οποίους εμείς οι ίδιοι θαυμάζουμε και υιοθετούμε. Πρόκειται για τις θεμελιώδεις διαφορές μας με τη Δύση, τις οποίες επιθυμούμε να αποσιωπούμε. Και δεν εννοώ βέβαια, την πτωχοπροδρομική αντιμετώπιση του πακτωλού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε θέλω να δικαιολογήσω την άθλια εκμετάλλευση της μοναδικής ευκαιρίας που σήμαινε η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον ελληνικό λαό.

Αλλά και ο ελληνικός λαός είναι βέβαιος ότι η συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλεται για λόγους συγκυριακούς, πολιτικούς, γεωπολιτικούς, οικονομικούς, για λόγους αποτυχίας του νεοελληνικού κρατικού μηχανισμού, ή, απλά, γιατί δεν υπάρχει άλλη διέξοδος, αλλά και για γενικότερους και πιο σημαντικούς λόγους. Φαίνεται, ότι δεν είναι δυνατό να γίνει η Ευρώπη μία, χωρίς το ανατολικό τμήμα της με τον συγκεκριμένο πολιτισμό του, που πολλά έχει να προσφέρει στους ναυαγούς του δυτικού ορθολογισμού. Αυτοί έχουν πια καταλάβει ότι η τεχνική και οικονομική ανάπτυξη δεν σημαίνει και περισσότερη ευτυχία˙ ούτε, μετά από κάποιο σημείο, δημιουργούν περισσότερη ικανοποίηση˙ το αντίθετο μάλλον συμβαίνει. «Η ορθολογική οργάνωση της ζωής με βάση το επάγγελμα», δεν τούς ικανοποιεί. Όπως είναι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν τούς χωρά αυτούς. Οι αμφισβητίες του δυτικού ορθολογισμού, όπως εξελίχθηκε σήμερα, είναι πολλοί και θα αντιδράσουν ζητώντας μία διαφορετική Ευρώπη. Άλλωστε, η ιδεολογική ένδεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι χαρακτηριστική. Η Ελλάδα είναι η σημαντικότερη έκφραση της Ανατολικής Ευρώπης. Παρ' όλη την κατάρρευση και την καταστροφή του Μείζονος Ελληνισμού της Ανατολής και τη στροφή μας προς τη Δύση, κατέχουμε ακόμη τον πολιτισμικό μας δυναμισμό.

Είναι βέβαιο, ότι η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα, που επιθυμούν να επιβάλουν οι δυτικοί εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι η ταυτότητα της Ευρωπαϊκής Δύσης. Το να γίνει η Ευρώπη μία δεν πρέπει να σημαίνει και την κατ' ανάγκη επικράτηση παντού της δυτικοευρωπαϊκής ταυτότητας. Άλλωστε και η μία Ευρώπη σχεδιάστηκε ως ομοσπονδιακό-πολιτικό και, κυρίως, οικονομικό μόρφωμα και όχι ως νέο εθνικό κράτος. Μία ενιαία εθνικά Ευρώπη, είναι αδιανόητη και σημαίνει τερατογονία. Η αντινομία, λοιπόν, των οικονομικών επιδιώξεων προς τους ανθρωπιστικούς όρους μπορεί να είναι η μόνη δικαιολογία της Ελλάδας.

Μεταμφιέσεις του Νεοοθωμανισμού.

Στον πρόσφατο λόγο του κατά το συνέδριο των πρέσβεων του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών ο κ. Αχμέτ Νταβούτογλου έδωσε μία περιγραφή του Νεοοθωμανισμού ως ιστορικού πλαισίου και ως ιστορικής αναγκαιότητας. Η περιγραφή αυτή βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τις συγκεκριμένες ιδεολογικές κατασκευές, που απεργάστηκαν ο Κεμάλ Ατατούρκ και πιο πρόσφατα ο Τουργκούτ Οζάλ. Πρόκειται για την εξιδανίκευση και τη μεταφυσική δικαίωση της τουρκικής παρουσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίες παρουσιάζονται ως αναπόφευκτοι και σταθεροί ιστορικοί παράγοντες, αλλά και προτείνονται ως θετικά πρότυπα για τον μελλοντικό κόσμο.

Με αφορμή την διεξαγωγή του συνεδρίου στην πόλη Μάρντιν της Νοτιοανατολικής Τουρκίας ο κ. Νταβούτογλου αναπτύσσει με τον αέρα του διανοούμενου την αντίληψη της οθωμανικής παρουσίας ως ρυθμιστικού και αναγκαίου παράγοντα της ιστορικής διαδικασίας όλης της Εγγύς Ανατολής. Παρουσιάζεται μία ειδυλλιακή εικόνα της Τουρκίας ως εξισορροποιητικού παράγοντα, ο οποίος είναι απαραίτητος για τη συμβίωση και την ανάπτυξη των λαών της περιοχής. Ο κ. Νταβούτογλου, με το παραπλανητικό γέλιο του και τις αλεπουδοευγένειες που τον χαρακτηρίζουν, φροντίζει να υποκρύψει συστηματικά το σχετικά πρόσφατο της τουρκικής παρουσίας στη Μικρά Ασία και να εξωραΐσει την καταπιεστική Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας η κατακτητική ύπαρξη αποσκοπούσε στην υποταγή και στην ανελέητη εκμετάλλευση των λαών της Εγγύς Ανατολής.

Ο τόπος μάλιστα που διεξάχθηκε το συνέδριο ίσως να έχει κάποιο συμβολισμό, αφού το Μαρντίν είναι πόλη κέντρο των Ασσυρίων, των οποίων η αγνοημένη γενοκτονία από το τουρκικό κράτος εκτυλίσσεται μέχρι τις μέρες μας. Λέγεται οι Ασσύριοι καταδιώχθηκαν και αυτοί στα πλαίσια του ανηλεούς πολέμου κατά των Κούρδων κατά τη δεκαετία του 1990. Τα χωριά τους διαλύθηκαν, παράλληλα με τα χωριά των Κούρδων, και τα μοναστήρια και οι εκκλησίες τους γκρεμίστηκαν. Πιο παλιά μάλιστα, το 1915, οι Ασσύριοι υπέστησαν γενοκτονία παράλληλη προς τη γενοκτονία των Αρμενίων.

Αυθαίρετα, αλλά με μεγάλη σιγουριά και πειστική αυτοπεποίθηση, ο κ. Νταβούτογλου ομιλεί για ένα ιστορικό βάθος, στο οποίο η Τουρκία έχει συστατικό ρόλο. Ο λόγος του φιλοδοξεί να έχει διανοητική και φιλοσοφική βαρύτητα. Προικίζεται έτσι η Τουρκία με μια αρχαία παράδοση, η οποία κατά τα λεγόμενα του κ. Νταβούτογλου είναι θεμελιώδης για την οθωμανική κουλτούρα. Εδώ ο κ. Νταβούτογλου συναντά με επιστημονικοφανή τρόπο την «ηλιακή θεωρία» του Κεμάλ Ατατούρκ, κατά την οποία οι Τούρκοι αποτελούν το γενεσιουργό έθνος της παγκόσμιας ιστορίας. Απερίφραστα ο κ. Νταβούτογλου δηλώνει ότι στοχεύει στο να καταστήσει την Τουρκία κεντρικό πόλο όλων των πολιτισμών της Εγγύς Ανατολής. Η σύγχρονη παγκοσμιοποίηση παραλληλίζεται με την pax Ottomanica, ενώ προτείνεται ένας αόριστος οικουμενισμός που φορέας του θα είναι η σύγχρονη Τουρκία. Γίνεται λόγος για κάποιο «συμπατριωτισμό» λαών που μοιράζονται την ίδια ιστορία, που εμείς υποθέτουμε ότι θα προϋποθέτει την πρωτοκαθεδρία της Τουρκίας. Ο κόσμος κατά τον κ. Νταβούτογλου χρειάζεται μία νέα τάξη και μια ενοποιητική ταυτότητα. Φυσικά αυτή την τάξη θα την επιβάλει η Τουρκία ως δημιουργός μάλιστα μιας ενοποιητικής ταυτότητας, που δεν θα είναι άλλη από την πρόσφατα δημιουργημένη τουρκική ταυτότητα. Έτσι, με ένα καθαρά οργουελλιανό double think η Τουρκία εκπροσωπεί τους πάντες. Είναι και αρχαία, είναι και ευρωπαϊκή, είναι και ασιατική στα πλαίσια μιας ολότητας, αφού η ίδια είναι «συμμετοχική» και «δεκτική», τόσο ώστε να απολαμβάνει καθολική αποδοχή στην «ενοποίηση» που επιχειρεί. Η ενοποίηση αυτή περιλαμβάνει συγκεκριμένες χώρες, όπως η Υεμένη, η Συρία, το Ιράκ, η Κροατία και η Βοσνία. Γίνεται αναφορά σε μιά νέα τάξη στα Βαλκάνια, η οποία θα είναι οικουμενική και θα βασίζεται φυσικά στην Τουρκία. Η Ελλάδα επιμελώς αποσιωπάται, αν και στο τέλος η παντουρκική θύελλα δεν ξεχνά να συμπεριλάβει και τον ελληνικό πολιτισμό σαν στοιχείο «μιας χώρας που εμπεριέχει κάθε είδους παρελθόντα της ιστορίας της ανθρωπότητας». Υποθέτουμε ότι ο κ. Νταβούτογλου επιφυλάσσει στην Ελλάδα τον ρόλο δορυφόρου.

Πρόκειται για μια μεγαλοϊδεατική κατασκευή με στοιχεία επαρχιακής μεγαλαυχίας, αλλά και για επικίνδυνες ιδεοληψίες. Οπωσδήποτε, οι απόψεις του κ. Νταβούτογλου απολαμβάνουν δημοσιότητας στη Δύση και έχουν και την αποδοχή ορισμένων πολιτικών με προεξάρχουσα την αμερικανική προεδρία. Η Τουρκία απολαμβάνει ευνοϊκή δημοσιότητα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το άρθρο του συντάκτη της αγγλικής έκδοσης της Le Monde diplomatique, Wendy Kristianasen στο τεύχος του Φεβρουαρίου 2010. Κατά το άρθρο αυτό η ήπιας δύναμης τουρκική πολιτική είναι επιτυχής. Η Τουρκία επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της στην γύρω της περιοχή και να δημιουργήσει ένα ειρηνικό και σταθερό περιβάλλον στο οποίο θα αναπτύξει την οικονομία της. Η χώρα αυτή επιθυμεί να αποστρατικοποιηθεί και να γίνει δημοκρατική, καταλήγει η πρώτη παράγραφος του άρθρου.

Η Le Monde diplomatique παραθέτει ένα μακρύ κατάλογο των επιτευγμάτων της άσκησης μιας πολιτικής με βάση την ήπια δύναμη. Έτσι, η Τουρκία παρουσιάζεται σαν περιφερειακός εξισορροπητικός παράγοντας απαραίτητος για την ευστάθεια και την ανάπτυξη της περιοχής της. Η εικόνα αυτή θα ικανοποιήσει απόλυτα τον κ. Νταβούτογλου. Όλα τα θέματα παρουσιάζονται κάτω από ένα ήρεμο πρίσμα θετικής αποδοχής, ώστε να δίνεται μια ευχάριστη εικόνα που υπόσχεται ένα αισιόδοξο μέλλον. Δεν γίνεται λόγος για τα προβλήματα με τους γείτονες, την επεκτατική φύση της τουρκικής παρουσίας, την εξαφάνιση των μειονοτήτων, τα αυτοκρατορικά όνειρα, τον μιλιταρισμό και τους τερατώδεις εξοπλισμούς, το πανίσχυρο παρακράτος, τον αυταρχισμό στην τουρκική κοινωνία, την αντιδημοκρατική παράδοση και τις τριτοκοσμικές κοινωνικές καταστάσεις και πρακτικές. Η ακύρωση των ευρωπαϊκών ονείρων της Τουρκίας εμφανίζεται ως αποτέλεσμα αντίδρασης ατόμων, όπως ο κ. Σαρκοζί και η κ. Μέρκελ και μόνο.

Η Τουρκία αντιμετωπίζεται θετικά ως αναπτυσσόμενη οικονομική οντότητα, εξέλιξη που υποτίθεται ότι θα είναι επωφελής για όλους. Η οικονομιστική θεώρηση θέλει να παραβλέψει όλους τους όρους, που ενδέχεται να χαλάσουν την ευχάριστη εικόνα που έχει δημιουργηθεί.

Ως ένα βαθμό πιστεύουμε ότι αυτά είναι και αποτελέσματα της έκλειψης της Ελλάδας από τον γεωπολιτικό της χώρο και της πλήρους αδιαφορίας μας να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία σε ιδεολογικό και προπαγανδιστικό πεδίο. Έτσι, κανείς πλέον δεν πληροφορείται για την επεκτατική στάση της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα. Η θεωρία των γκρίζων ζωνών είναι κάτι που αφορά μόνο τα δύο εμπλεκόμενα μέρη. Κανείς δεν γνωρίζει την απειλητική στάση της τουρκικής δημοκρατίας, η οποία διατηρεί τον μεγαλύτερο αποβατικό στόλο του κόσμου απέναντι από την Λέσβο και δύο στρατιές στραμμένες σε τάξη μάχης κοντά στα ελληνικά σύνορα. Η απειλή πολέμου είναι κάτι που έχει ξεχαστεί και οι παραβιάσεις απλώς δεν αναφέρονται. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια βρίθουν από δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από την Τουρκία και η θετική εικόνα της χώρας αυτής ενισχύεται καθημερινά. Όσο για το Κυπριακό, αυτό αποτελεί πλέον ένα ενοχλητικό θέμα που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της.

Πιστεύουμε ότι η Ελλάδα έχει όλες τις δυνατότητες να αντιμετωπίσει την ιδεολογική πρόκληση και να εμποδίσει την κυριαρχία της Τουρκίας στον ιδεολογικό και στον προπαγανδιστικό τομέα. Οπωσδήποτε όμως, ακόμη και το απλούστατο έργο της έκδοσης μιας μαύρης βίβλου που θα εκθέτει και θα τεκμηριώνει τις απειλητικές και εκφοβιστικές πρακτικές της χώρας αυτής απέναντί μας φαίνεται να είναι δύσκολο, ώστε κανείς να μην μπορεί να το επιχειρήσει.

Πώς όμως να επιδιώξουμε τέτοιες δράσεις σε εποχή που απέναντι στην επιδίωξη της Τουρκίας να επιβάλει την τουρκική ταυτότητα έξω από τα σύνορά της και να δικαιολογήσει ιστορικά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, εμείς προσπαθούμε τα αντίθετα; Και εννοώ τις τάσεις αποδόμησης της εθνικής μας ταυτότητας και δικαιολόγησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.