Το Ισραήλ και η ανάκαμψη της Ελλάδας.

Οι ραγδαίες εξελίξεις, οι σχετικές με τη μεταβολή της στάσης της Τουρκίας και τη ζητούμενη συνεργασία Ελλάδας-Ισραήλ, δεν άφησαν χρόνο για αξιολόγηση της κατάστασης και της σημασίας της. Οι περισσότερες αναλύσεις και συζητήσεις βασίστηκαν σε στερεοτυπικές αντιλήψεις και ευχές που δεν έχουν σχέση με την επιδίωξη της ισχύος.

Όμως το θέμα είναι τόσο σοβαρό, ώστε δεν μπορούμε να το παρακάμψουμε χωρίς να το συζητήσουμε. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μας και κατά βάση, για τη διεθνή θέση της Τουρκίας, πράγμα που αποτελεί και το κλειδί της ανάσχεσης της επιθετικότητας της χώρας αυτής, όπως και της ματαίωσης των σχεδίων που καταρτίζει κατά της χώρας μας. Από ό,τι φαίνεται η Τουρκία προσανατολίζεται προς μία ισλαμοκεντρική κατεύθυνση και φιλοδοξεί –ούτε λίγο, ούτε πολύ– να ηγηθεί στο μεσανατολικό αραβικό κόσμο, αλλά και να δημιουργήσει μια σχέση συνεργασίας με το Ιράν. Οι σχεδιαστές της τουρκικής πολιτικής έχουν επίγνωση ότι ένας νέος πολυπολικός κόσμος αναδύεται, στον οποίο θέλουν η Τουρκία να αποτελεί ένα ισότιμο πόλο. Το μεγαλεπήβολο και φιλόδοξο αυτό εγχείρημα σκόπευε η Τουρκία να το ενισχύσει και να το πλαισιώσει με την συνέχιση της ιδιάζουσας δυτικοστρέφειας που ακολουθεί από την ίδρυσή της. Φαίνεται όμως ότι οι αντιδράσεις των ΗΠΑ είναι άμεσες και αποφασιστικές. Αν λοιπόν η Τουρκία επιμείνει στην πρόσφατη κατεύθυνση της εξωτερικής της πολιτικής, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να διακόψουν την ειδική μεταχείριση που απολαμβάνει η χώρα αυτή από μέρους τους εδώ και πολλές δεκαετίες. Αλλά, και η πολιτική των ΗΠΑ, η σχετική με το κουρδικό πρόβλημα, δείχνει από καιρό ότι οι ΗΠΑ δεν συμμερίζονται τις μεγαλοϊδεατικές βλέψεις της Τουρκίας και σχεδιάζουν τον περιορισμό και την αποδυνάμωσή της.

Όσον αφορά εμάς, φαίνεται ότι για πρώτη φορά μετά το 1922, θα βρεθούμε, ή ήδη βρισκόμαστε, σε διαφορετικό στρατόπεδο από αυτό που βρίσκεται η Τουρκία. Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να ασκήσουμε μια ευρύτερη εξωτερική πολιτική και αναβαθμίζει τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική μας σημασία, ενώ αυξάνει κατακόρυφα το γεωπολιτικό δυναμικό της χώρας μας. Περιορίζεται έτσι, η δυνατότητα εφαρμογής άνισης διπλωματίας εις βάρος μας, πράγμα που χαρακτηρίζει τις ιστορικές μας σχέσεις με τους ισχυρούς προστάτες που είμαστε αναγκασμένοι να αναζητούμε. Ήδη, μέσα σε ένα διάστημα λίγων μηνών, βρεθήκαμε να δεχόμαστε προτάσεις συνεργασίας από το Ισραήλ και βέβαια στην ουσία από τις ΗΠΑ. Το Ισραήλ φαίνεται να αναζητά πρακτικές διευκολύνσεις, κάτι που σημαίνει ότι από πλευράς μας μπορούμε να εξασφαλίσουμε σοβαρά ανταλλάγματα. Με άλλα λόγια, να αναιρέσουμε σε κάποιο βαθμό την προϊούσα απομείωση και έκλειψη του γεωπολιτικού μας δυναμικού και την απομάκρυνση από τον γεωγραφικό μας χώρο, που βέβαια περιλαμβάνει και την Ανατολική Μεσόγειο. Ίσως μπορέσουμε μάλιστα να σχεδιάσουμε μια πολιτική που θα τολμά να στοχεύει στην αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο, στην αποκατάσταση της ισορροπίας δυνάμεων με την Τουρκία και στην αποτελεσματική ανάσχεση της τουρκικής επιθετικότητας. Θα πρέπει να αξιολογήσουμε το τι μπορούν να μας προσφέρουν οι ΗΠΑ, οι οποίες θα παραμείνουν υπερδύναμη και στρατιωτικός παράγων στη Μέση Ανατολή για τις προσεχείς δεκαετίες.

Όσον αφορά την συγκεκριμένη απειλή που αντιμετωπίζουμε από μέρους της Τουρκίας, ο γενικότερος αρνητικός ψυχισμός ο οποίος έχει δημιουργηθεί προστίθεται στο υπάρχον από το 1922 φοβικό σύνδρομο απέναντι στην Τουρκία, αποτέλεσμα εθνικών ταπεινώσεων της Ελλάδας, αλλά και ανατροπής της ισορροπίας δυνάμεως μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Αλλά και το μέγεθος του προβλήματος και ο εθισμός μας στην άνεση του παρασιτικού καταναλωτισμού μας εμποδίζουν να υιοθετήσουμε μια ενεργητική και δυναμική στάση. Στάση που επιβάλλεται από την πραγματικότητα μιας χώρας που βρίσκεται υπό απειλή και πολιορκία. Ήδη το 1974 δεν πολεμήσαμε. Έκτοτε, απέτυχε η επιδίωξή μας να απαλλαγούμε από τους ισχυρούς προστάτες που αναγκαζόμαστε να αναζητούμε. Ακυρώνεται έτσι ο κύριος και ανομολόγητος λόγος της συμμετοχής μας στο συνεταιρισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ενδεχόμενη συνεργασία μας λοιπόν με μια χώρα όπως το Ισραήλ, που ζει μέσα στο μάτι του κυκλώνα θα μας εμπλουτίσει με πραγματικότητες τις οποίες αρνούμεθα να δούμε, παρ’ όλο το ότι και εμείς οι ίδιοι ζούμε στο μάτι του κυκλώνα.

Αλλά και το ίδιο το πολιορκημένο Ισραήλ θα πρέπει να το δούμε σαν μια χώρα που αγωνίζεται αποφασιστικά για την ύπαρξή της. Μια χώρα για την οποία οι εξωτερικές απειλές παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τις απειλές που και εμείς αντιμετωπίζουμε. Έτσι, θα απαλλαγούμε από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις που μας επιβάλλουν να κρίνουμε τα πράγματα με όρους διεθνούς δικαίου, κάτι που εν πολλοίς δεν υπάρχει και που αποτελούν προπέτασμα και συχνά είναι κατασκεύασμα των συγκυριών. Και είναι γεγονός ότι οι ιδεολογικές αγκυλώσεις είναι υπεύθυνες για την περιθωριοποίησή μας και την έκλειψη από τον γεωγραφικό μας χώρο. Αγνοήσαμε εγκληματικά τους κανόνες της ισχύος, η οποία και μόνον κατά τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο αποτελεί «το ισχυρότερον των εθνικών δικαίων επιχείρημα».

Τα εμπόδια βρίσκονται στον τρόπο σκέψης στον οποίο έχουμε συνηθίσει. Δηλαδή στον ψυχισμό παραίτησης και απογοήτευσης, ο οποίος μας εμποδίζει από το να επιχειρήσουμε. Η κατάστασή μας θεωρείται αθεράπευτη και προσπαθούν να μας πείσουν ότι δεν μπορούμε να κατορθώσουμε τίποτε. Κυριαρχεί ένα μείγμα φαταλισμού και απαισιοδοξίας στο οποίο προσκρούουν όλες οι προσπάθειες για δράση και όλες οι σκέψεις για βελτίωση των πραγμάτων. Και βέβαια η Ελλάδα πρέπει να στηριχθεί παραγωγικά στον εαυτό της και να υπερβεί την παρασιτική εξάρτηση στην οποία έχει συνηθίσει, γνωρίζουμε όμως ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει αύριο και συνεπώς δεν μπορεί να αποτελέσει προϋπόθεση για δράση. Πρόκειται για την στάση στην οποία οδηγούνται μερικοί από τους πιο σημαντικούς διανοούμενους μας, σε ό,τι αφορά το υπαρξιακό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Η δυσχερής θέση στην οποία βρισκόμαστε έχει βέβαια ενδογενείς αιτίες, πράγμα που οδηγεί συχνά σε αδιέξοδες απελπισίες. Αυτό καταλήγει για συγκεκριμένα θέματα τα οποία συζητούνται ως επιχείρημα ότι δεν πρέπει να επιχειρούμε, αφού θεωρείται βέβαιο ότι θα αποτύχουμε.

Στο συγκεκριμένο πρόβλημα το οποίο συζητάμε, κινδυνεύουμε να παραλύσουμε κάτω από το βάρος της ανάλυσής του. Το δίλημμα βρίσκεται στο αν πρόκειται για ευκαιρία αναβάθμισης της γεωπολιτικής μας θέσης ή για εμπλοκή σε αδιέξοδες καταστάσεις. Πιστεύω πως αντί να παραθέτουμε επιχειρήματα πρέπει να ζυγίσουμε τα υπέρ και τα κατά αυτού που μας ζητούν. Γιατί μας ζητούν κάτι και δεν εκλιπαρούμε εμείς, όπως συνήθως συμβαίνει.

Μια συνεργασία με το Ισραήλ εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους. Ωστόσο, θα πρέπει να αναλύσουμε σε ποιούς κινδύνους μας εκθέτει η μη συνεργασία μαζί του. Αν υποθέσουμε ότι αρνούμεθα την συνεργασία και την παροχή διευκολύνσεων προς το Ισραήλ, τι θα συμβεί; Η πιο πιθανή εξέλιξη θα είναι να πάρουν ό,τι ζητούν χωρίς τη δική μας συναίνεση, όπως έγινε κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Στην περίπτωση αυτή ο κίνδυνος να καταλήξουμε σε μια Ελλάδα της Μελούνας θα είναι μεγάλος. Στην αντίθετη περίπτωση παρέχοντας τις διευκολύνσεις που μας ζητούν θα αποκτήσουμε τουλάχιστον ένα πλεονέκτημα απέναντι στην Τουρκία. Δηλαδή την προτίμηση και την υποστήριξη των Δυτικών, πράγμα για το οποίο πάντα μακαρίζαμε την Τουρκία, που κατά την αντίληψή μας το απολάμβανε.

Ράλλης Κοψίδης

Πέθανε στις 14 Αυγούστου στο σπίτι του στη Γλυφάδα και σε ηλικία 81 ετών ο ζωγράφος και πεζογράφος Ράλλης Κοψίδης. Γεννήθηκε το 1929 στη Μύρινα (Κάστρο) της Λήμνου. Οι γονείς του είχαν προσφυγική καταγωγή και ζούσαν μετά το 1922 στην Αλεξανδρούπολη.

Ο Ράλλης Κοψίδης σπούδασε από το 1949, και για τέσσερα χρόνια, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο εργαστήριο του Ανδρέα Γεωργιάδη και στη συνέχεια μαθήτευσε κοντά στον Φώτη Κόντογλου (1953-1959). Κατά το διάστημα της μαθητείας του στον Κόντογλου συνεργάστηκε μαζί του στην εικονογράφηση εκκλησιών και βιβλίων. Ο Κόντογλου τον επηρέασε βαθιά στις αισθητικές και εικαστικές του αντιλήψεις, όπως και στην ελληνοκεντρική γενικότερη στάση του.

Ο Ράλλης Κοψίδης αποτελεί σημαντική μορφή της σύγχρονης ελληνικής ζωγραφικής και ασχολήθηκε, εκτός από τη ζωγραφική, με την αγιογραφία και τη χαρακτική. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Κόντογλου εκφράσθηκε και με τον γραπτό λόγο και εξέδωσε αριθμό βιβλίων που τα εικονογράφησε ο ίδιος.

Το όλο κοσμικό ζωγραφικό έργο του Ράλλη Κοψίδη χαρακτηρίζεται από διάθεση υπερρεαλιστική που εδράζεται στερεά στην παράδοση και αργότερα, κατά την τελευταία φάση της καλλιτεχνικής του παραγωγής, παίρνει τη μορφή ενός μαγικού ρεαλισμού. Η καλλιτεχνική παραγωγή του είναι τεράστια και ποικιλόμορφη, χωρίς όμως να απομακρύνεται από θέματα που επανέρχονται μόνιμα. Η θεματολογία του ξεκινά από τις μνήμες του χαμένου ανατολικού ελληνικού κόσμου και επικεντρώνεται στην εικαστική σπουδή μιας Ελλάδας που μεταλλάσσεται, αλλά και που επιμένει και που έχει μέλλον. Χαρακτηριστικοί κύκλοι της δουλειάς του περιστρέφονται γύρω από το Λαύριο της εγκατάλειψης και της παρακμής και την Λήμνο των παιδικών χρόνων και της φαντασίας του.

Το αγιογραφικό έργο του Ράλλη Κοψίδη συνεχίζει την προσπάθεια του Κόντογλου για την αναγέννηση της εικαστικής μορφολογίας της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και πηγαίνει ακόμη μακρύτερα μέσα από μια προσωπική προσπάθεια ανανέωσης της βυζαντινής τέχνης με βάση τη μεταβυζαντινή παράδοση και την λαϊκή τέχνη. Χαρακτηριστικό έργο του αποτελεί η επαναστατική αγιογράφηση του Πατριαρχικού Κέντρου στο Σαμπεζί της Ελβετίας, όπου η μεταβυζαντινή αγιογραφική παράδοση εμπλουτίζεται με την υπερρεαλιστική απεικόνιση του ελληνικού μικρόκοσμου.

Τα βιβλία του και τα κείμενά του χαρακτηρίζονται από την αναζήτηση και τη νοσταλγία της παράδοσης και της ελληνικότητας, τις οποίες και προσπαθούν να περιγράψουν. Μέσα από τις σελίδες των βιβλίων του αναδεικνύεται η προσωπικότητα του Ράλλη Κοψίδη, με την ανάγκη για αυτογνωσία και τη συναίσθηση του πνευματικού χρέους ενός γνήσιου διανοούμενου. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το «Κάνιστρο» το περιοδικό που εικονογραφούσε, τύπωνε και βιβλιοδετούσε ο ίδιος στο σπίτι του στη Γλυφάδα. Το περιοδικό αυτό, που ο ίδιος απηύθυνε στους «εξ Ελλήνων φιλέλληνες», γοητεύει τον κάθε ευαίσθητο αναγνώστη.

Το αίτημα της ελληνικότητας και η αναζήτηση της παράδοσης δεν οδηγούν τον Κοψίδη σε συναισθηματισμούς και απελπισίες. Αντίθετα, ο ίδιος πιστεύει και εργάζεται για την αναγέννηση των ελληνικών τρόπων μέσα στον σύγχρονο κόσμο.

Η οικονομική ανάκαμψη στις ΗΠΑ.

Ως οργουελλιανής έμπνευσης και υποκριτική χαρακτηρίζει η Washington Post την διαφήμιση και τον σημαιοστολισμό του μεγαλοπρεπούς κτηρίου του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Washington. Άστοχοι είναι οι πανηγυρισμοί για την ανάκτηση των θέσεων εργασίας, αφού σύμφωνα με την Washington Post, από τα 8 εκατομμύρια των θέσεων εργασίας που έχασε η αμερικανική οικονομία το 2008 και το 2009, μόνο εξακόσιες χιλιάδες έχουν ανακτηθεί μέχρι σήμερα.

Ωστόσο, αν και οι θέσεις εργασίας δεν έχουν ανακτηθεί, τα επιχειρηματικά κέρδη που ανέρχονται τώρα σε 1,2 τρισεκατομμύρια δολαρίων ετησίως είναι τώρα περισσότερα από αυτά που καταρράκωσε το σκάσιμο της φούσκας. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό; Η εξήγηση, όσο και αν φαίνεται απίστευτη, βρίσκεται με απλή αριθμητική. Η πραγματικότητα είναι ότι παρά την αύξηση της απόδοσης της εργασίας κατά 6%, το αντίστοιχο κόστος παραγωγής αυξήθηκε μόνο κατά 2%. Πρόκειται για ραγδαία βελτίωση της παραγωγικότητας, η οποία μεταφράζεται σε αύξηση των κερδών στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων. Και όχι μόνον αυτό, οι επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και μηχανήματα δεν ανέκαμψαν και στον βαθμό που ανέκαμψαν κατευθύνθηκαν στο εξωτερικό. Εκείνο που οι επιχειρήσεις δεν έκαναν ήταν να προσλάβουν εργαζόμενους με πλήρη απασχόληση. Έτσι, παρά το ότι το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς συρρικνώθηκε, οι επιχειρήσεις κατόρθωσαν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Έχουμε λοιπόν μια ανάκαμψη που βασίζεται στην τεχνολογία και στην αποδυνάμωση των συνδικάτων για να επιτύχει χωρίς να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας.

Πρόκειται βέβαια για μια επιτυχία του αμερικανικού καπιταλισμού για τον οποίο η αντίληψη ότι οι επιχειρήσεις υπάρχουν για να δημιουργούν θέσεις εργασίας δεν είναι αποδεκτή. Στην πραγματική οικονομία των ΗΠΑ οι επιχειρήσεις υπάρχουν για να δημιουργούν κέρδη για τους μετόχους τους.

Όπως και να έχει το πράγμα, οι αμερικανοί αναλυτές συμπεραίνουν ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ και η αποφασιστικότητα της αμερικανικής κοινωνίας έσωσαν την χώρα από μια άλλη βαθιά κρίση όπως αυτή του 1929 και από μακροχρόνια ύφεση. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη χωρίς την αποφασιστική κυβερνητική παρέμβαση το μέγεθος της οικονομίας των ΗΠΑ θα ήταν τώρα 8% μικρότερο, πράγμα που σημαίνει άλλα 8 εκατομμύρια χαμένων θέσεων εργασίας.

Η διάσωση της αμερικανικής οικονομίας είναι αποτέλεσμα κυβερνητικού παρεμβατισμού και επιχειρηματικού δυναμισμού. Βασίζεται όμως σε ευρεία κοινωνική αποδοχή και συναίνεση. Η κυβερνητική παρέμβαση εξακολουθεί να μην είναι δημοφιλής. Ωστόσο, κατά την Washington Post, η επιτυχία της μπορεί να περιγραφεί από τη διάσωση της Chrysler και της General Motors, η οποία εξυγίανε τις επιχειρήσεις αυτές υποχρεώνοντάς τες να πάρουν οδυνηρά μέτρα που δεν τολμούσαν να εφαρμόσουν. Ήδη, η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία πρόσθεσε χιλιάδες θέσεις εργασίας στη συνολική οικονομία και αύξησε τις εξαγωγές των αμερικανικών αυτοκινήτων κατά 57%. Εκείνο που είναι εντυπωσιακό είναι ότι οι αυτοκινητοβιομηχανίες ξεπλήρωσαν τα τεράστια δάνεια που απαιτήθηκαν για την διάσωσή τους.

Δεν μπορούμε ακόμη να διατυπώσουμε οριστικό συμπέρασμα. Οπωσδήποτε, είναι εντυπωσιακός ο δυναμισμός του αμερικανικού καπιταλισμού και η δυνατότητα εξισορρόπησης του συστήματος. Ωστόσο, η εξίσωση δεν έχει ακόμη επιλυθεί αφού μένουν εκτός της τα εκατομμύρια των ανέργων που η ανακάμπτουσα αμερικανική οικονομία δεν χρειάζεται .

Η Κίνα ετοιμάζει τους δρόμους προς τις αγορές.

Η Ελλάδα, που είναι σχεδόν χρεοκοπημένη κατά τους ξένους πιστωτές της, ετοιμάζεται να ανορθώσει την οικονομία της βάζοντας το χέρι βαθιά στις τσέπες μιας άλλης χώρας, που εκπροσωπεί και αυτή έναν άλλο αρχαίο πολιτισμό. Τη στιγμή που οι άλλοι ξένοι επενδυτές εγκατέλειψαν την Ελλάδα, οι Κινέζοι ετοιμάζουν την μετατροπή του Πειραιά σε μοντέρνα πύλη που θα συνδέει την κινέζικη παραγωγή κατ’ ευθείαν με τους πλούσιους καταναλωτές της Ευρώπης. Παράλληλα, οι Κινέζοι δηλώνουν ότι την πρώτη τους αυτή επένδυση των 700 εκατομμυρίων δολαρίων θα ακολουθήσουν και άλλες επενδύσεις τους στην Ελλάδα. Αυτό είναι το συμπέρασμα πρόσφατου άρθρου της Washington Post, που δεν κρύβει τις ανησυχίες των Δυτικών για τις πρόσφατες κινήσεις της Κίνας.

Ήδη οι Κινέζοι έχουν επενδύσει μερικά από τα δισεκατομμύρια που διαθέτουν σε χώρες παραγωγής πρώτων υλών από τη Νέα Γουινέα στην Ανγκόλα και ως το Περού, ώστε να εξασφαλίσουν σε ανταγωνιστικές τιμές τις πρώτες ύλες που χρειάζεται η βιομηχανία τους. Οι επενδύσεις στην Ελλάδα είναι, κατά τη Washington Post, μέρος του σχεδίου δημιουργίας δικτύων από δρόμους, αγωγούς, σιδηροδρομικές γραμμές και λιμάνια που θα αναβαθμίσουν το εμπόριο και τις συναλλαγές Ανατολής και Δύσης. Κατά τον αμερικανό σχολιαστή η Ελλάδα ταιριάζει ιδανικά στα επενδυτικά σχέδια του Πεκίνου Είναι χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν είναι εξαγωγική χώρα, έχει ανάγκη επενδύσεων και βρίσκεται σε εξαιρετική γεωγραφική θέση. Η Κίνα κατασκευάζει μια εμπορική και ναυτική βάση στην Ελλάδα, την ίδια στιγμή που άλλα ευρωπαϊκά κράτη φοβούνται την επέκτασή της. Ήδη η Γαλλία, επικαλούμενη την ασφάλειά της, απέρριψε την προσφορά την Κίνας για αγορά γαλλικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, διάχυτη είναι η ανησυχία ότι επίκειται πλημμυρίδα ανταγωνιστικών και φθηνών κινέζικων προϊόντων στις ευρωπαϊκές αγορές.

Η επέκταση και οι κινήσεις της Κίνας περιγράφονται σε άλλο άρθρο της Τhe Guardian Weekly όπου αναλύεται η αντιπαράθεση της Ινδίας με την Κίνα για την οικονομική κυριαρχία στην Ασία και ο ανταγωνισμός τους για επιρροή στις χώρες που περιβάλλουν τον Ινδικό Ωκεανό. Κατά τον σχολιαστή της Guardian Weekly ένα νέο «μεγάλο παιχνίδι» (ο όρος αναφέρεται στον ιστορικό ανταγωνισμό Μεγάλης Βρετανίας - Ρωσίας για την κυριαρχία στην Κεντρική Ασία κατά τον 19ο αιώνα) μεταξύ Ινδίας και Κίνας παίζεται σήμερα για την επιρροή στον Ινδικό Ωκεανό. Η Κίνα επιθυμεί να είναι η αδιαφιλονίκητη δύναμη κυρίαρχος της Ασίας και αυτό εξαρτάται από το ποιος ελέγχει τον Ινδικό Ωκεανό, όπου σήμερα υπάρχει κενό δύναμης.

Στα πλαίσια αυτά το Νέο Δελχί και το Πεκίνο ανταγωνίζονται σκληρά για επιρροή στο νησιωτικό κράτος του Σρι Λάνκα (Κεϋλάνη). Η Ινδία κατασκευάζει σιδηροδρομικό δίκτυο στο βόρειο τμήμα της Κεϋλάνης, ενώ η Κίνα αναπτύσσει το λιμάνι της Hambantota στο νότιο τμήμα του νησιού αυτού. Το λιμάνι αυτό αναμένεται να αποτελέσει τον κύριο κρίκο από ανάλογο δίκτυο παρόμοιων έργων από τη Βιρμανία έως το Πακιστάν. Το δίκτυο αυτό ονομάζουν «περιδέραιο από μαργαριτάρια» και βασίζουν στην κατασκευή του τις ελπίδες τους για επέκταση της κινέζικης επιρροής. Παράλληλα, έχει συμφωνηθεί η χορήγηση κινέζικου δανείου για την κατασκευή μεγάλου αεροδρομίου που θα βοηθήσει το Σρι Λάνκα στην ανάπτυξη του τουρισμού του. Η Κίνα διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα, αφού το Σρι Λάνκα, που μόλις βγήκε από εμφύλιο αποσχιστικό πόλεμο, φοβάται τους Ινδούς, φυλετικά συγγενείς προς τους αντάρτες Ταμίλ.

Στο Μπανγκλαντές η Κίνα προσπαθεί, παρά τη μεγάλη επιρροή που εξασκούν οι Ινδίες, να αναλάβει την ανάπτυξη δικτύου και δρόμων που θα συνδέσουν την Κίνα και την Βιρμανία με το Μπανγκλαντές και την ινδική υποήπειρο.

Το Πακιστάν είναι ο παραδοσιακός σύμμαχος της Κίνας στον ανταγωνισμό της με την Ινδία. Στο Πακιστάν, η Κίνα έχει αναλάβει μια σειρά από πολυδάπανα έργα υποδομής, που υποστηρίζουν τη σύνδεση της χώρας αυτής με την ίδια μέσω του ορεινού όγκου του Καρακορούμ.

Στο Νεπάλ, που βρίσκεται κάτω από ισχυρή ινδική επιρροή, η Κίνα αναβαθμίζει τους δρόμους και τις συνδέσεις των συνόρων της για την χώρα αυτή. Τέλος, σε μια προσπάθεια να αποκτήσει επιρροή στο Αφγανιστάν, η Κίνα έχει αγοράσει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των τεράστιων μεταλλείων χαλκού της χώρας αυτής, ενώ έχει κατακλύσει την αγορά της με φθηνά προϊόντα.

Οι ανταποκρίσεις αυτές δεν αναφέρουν τίποτε για την Τουρκία και υποθέτουμε ότι δεν υπάρχουν αντίστοιχα κινέζικα σχέδια. Άλλωστε, η ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά παρακάμπτει την Τουρκία. Η ανάμειξη της Τουρκίας στις πρόσφατες ταραχές στο κινέζικο Τουρκεστάν και τα νεοοθωμανικά της όνειρα την αποκλείουν από τους κινέζικους σχεδιασμούς.

Ὁ συμβολισμός τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ.

Ἀρχαιότατο σύμβολο ὁ μονοκέφαλος ἀετός εἶναι γνωστός ὡς αὐτοκρατορικό σύμβολο ἰσχύος, ζωτικότητας καί ἀναγέννησης. Ἀπαντᾶται σέ ὅλη τή μακραίωνη ἱστορία τῶν δύο ρωμαϊκῶν αὐτοκρατοριῶν, ἀλλά καί στίς προγενέστερες ἑλληνικές πόλεις, ὅπως καί σέ ἀναρίθμητες ἄλλες συμβολικές χρήσεις συνοδεύοντας θεούς καί ἥρωες. Ὡστόσο, ἡ παραλλαγή τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ ὑπῆρξε σύμβολο ὑπέρτατης δύναμης γιά τούς Μυκηναίους, τούς Βαβυλώνιους καί τούς Χιττῖτες, ἀπό τούς ὁποίους εἶναι πιθανό νά τόν υἱοθέτησαν οἱ Τουρκομάνοι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί οἱ Σελτζοῦκοι τοῦ Ρούμ, γιά νά τόν δανειστοῦν οἱ Σταυροφόροι καί νά τόν μεταφέρουν στήν Εὐρώπη, ὅπου ἔγινε γνωστός ὡς αὐτοκρατορικό σύμβολο τῆς Ρωσίας τῶν Τσάρων καί τῆς Αὐστρίας τῶν Ἀψβούργων.
Τά δύο κεφάλια τοῦ ἀετοῦ ἑρμηνεύονται συνήθως ὡς ἔκφραση τῆς διπλῆς φύσης ἤ τῆς δυσυπόστατης ἰσχύος αὐτῶν πού τόν χρησιμοποιοῦν, ἀλλά καί ὡς μιά ὑπέρτατη ἔκφραση κυριαρχίας καί δύναμης.

Στό Βυζάντιο ὁ δικέφαλος ἀετός ἐμφανίζεται καί γίνεται γνωστός κατά τήν ἐποχή τῶν Κομνηνῶν. Ὁ συμβολισμός τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ στή νεοελληνική ἱστορία ξεκινᾶ κατά τήν αὐγή τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ μέ τόν διανοούμενο αὐτοκράτορα τῆς Νίκαιας Θεόδωρο Β´ Λάσκαρι, ὁ ὁποῖος εἰκονίζεται τό 1250 περίπου πατώντας σέ ὑποπόδιο μέ παράσταση τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ˙ πρᾶγμα πού ἴσως συμβολίζει τά αὐτοκρατορικά δικαιώματα στήν Εὐρώπη καί τήν Ἀσία. Ὁ 13ος αἰώνας εἶναι μιά ἐποχή κατά τήν ὁποία τό Βυζάντιο, —ἡ Ρωμανία ὅπως εἶναι τό πραγματικό του ὄνομα—, βρίσκεται σέ διμέτωπο ἀγῶνα ἀντιμετωπίζοντας τήν ἐπιβολή τῆς Δύσης καί τῆς Ἀνατολῆς. Εἶναι μιά ἐποχή, στήν ὁποία διακρίνεται καθαρά ἕνα ἀπό τά μόνιμα χαρακτηριστικά τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας: οἱ ἀπειλές γιά ὁλοκληρωτικό ἀφανισμό καί οἱ συνεχεῖς ἀγῶνες γιά ἐπιβίωση. Εἶναι καί μιά ἐποχή κατά τήν ὁποία οἱ διανοούμενοι καί οἱ αὐτοκράτορες τῆς Νίκαιας πιάνουν ξανά τό νῆμα τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας γιά νά ἀνοίξουν τόν δρόμο πρός τόν Νέο Ἑλληνισμό.

Ὁ βασιλικός δικέφαλος ἀετός περνᾶ στούς Παλαιολόγους καί διατηρεῖται ὡς σύμβολο καί μετά τήν Ἅλωση. Ἀποκτᾶ τότε ἀλυτρωτική, δηλαδή ἀπελευθερωτική, σημασία καί γίνεται σύμβολο τῆς Μεγάλης Ἰδέας, πού γεννήθηκε στήν Πύλη τοῦ Ρωμανοῦ τήν αὐγή τῆς 29ης Μαΐου 1453. Ἡ ἔνδοξη πτώση τῆς Βασιλεύουσας καί τῆς Αὐτοκρατορίας συνοδεύεται ἀπό τήν αὐτοθυσία τοῦ "ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος" ἀγωνιζόμενου αὐτοκράτορα καί τῶν συμπολεμιστῶν του, πού ἠθικά καί συναισθηματικά συγκλονίζει πάντα τόν Ἑλληνισμό μέ ἀμείωτη ἔνταση. Γιά τό ὑπόδουλο Γένος τά αὐτοκρατορικά δικαιώματα δέν μεταφέρονται στή νέα δυναστεία τοῦ ἀσιάτη κατακτητῆ καί οἱ σουλτάνοι δέν εἶναι οἱ νόμιμοι διάδοχοι τῶν αὐτοκρατόρων. Ἡ Κωνσταντινούπολη δέν εἶναι πλέον ἡ οἰκουμενική πρωτεύουσα, ἀλλά ἡ σκλαβωμένη μάνα τῶν Ρωμηῶν. Στήν πόλη τῶν αὐτοκρατόρων κυριαρχεῖ τώρα τό ἑτερόδοξο, τό ἀλλότριο, ἡ ἀμάθεια καί ἡ βαρβαρότητα. Δέν ὑπάρχει πιά ἡ ὑπερεθνική, ὑπερφυλετική ἑνότητα πού ἐνσαρκώνει ὁ αὐτοκράτορας καί πραγματώνει ἡ Ἀνατολική Ἐκκλησία. Ἡ νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα ἐπιβάλλεται ἀπό τήν ὀθωμανική διοίκηση. Αὐτό, ὅμως, πού μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἔλαμψε, καταυγάζοντας Ἀνατολή καί Δύση, εἶναι βέβαιο ὅτι θά ἀνορθωθεῖ καί πάλι μέ νέα δόξα καί ἀκτινοβολία. Ὁ δικέφαλος ἀετός δέν χάνεται, ἀλλά ἀνανεώνει τή συμβολική του δύναμη καί σημαίνει τώρα τήν ἐλπίδα καί τήν πίστη γιά τήν ἀνάσταση καί τήν ἀνόρθωση τῆς Ρωμανίας. Ἡ παρουσία τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ μπορεῖ ἐπίσης νά θεωρηθεῖ ὡς ὑπόμνηση τῆς βυζαντινῆς μας καταγωγῆς καί τῆς συνέχειας τῆς Ρωμηοσύνης.

Ὁ δικέφαλος ἀετός γίνεται κατά τήν Τουρκοκρατία σύμβολο καί γιά ἕνα ἀκόμη σταθερό χαρακτηριστικό τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας: τό αἴτημα τῆς ἀναγέννησης καί τῆς ἀποκατάστασης τῆς ἀρχαίας δόξας.

Ὁ δικέφαλος ἀετός, χωρίς νά ἀναφέρεται στή λαϊκή ποίηση καί τό δημοτικό τραγούδι, ἐμφανίζεται σέ πολυάριθμες καί πολύμορφες ἀπεικονίσεις. στά δάπεδα τῶν μεταβυζαντινῶν ἐκκλησιῶν ὑπάρχει συχνά δικέφαλος ἀνάγλυφος ἀετός κάτω ἀπό τόν τροῦλλο. Ἐμφανίζεται στή διακόσμηση τῶν ἐκκλησιῶν καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν σκευῶν, στίς σφραγίδες γιά τό Χριστόψωμο, στήν ξυλογλυπτική, τά ἐκκλησιαστικά σκεύη, τά σινιά, τά κεντήματα, τά παγούρια, τήν ὑφαντική καί τίς ἐνδυμασίες, τήν ἀγγειοπλαστική καί τήν κεραμική. Στήν ἀρχιτεκτονική βρίσκεται στή ζωγραφική τῶν λαϊκῶν σπιτιῶν, τά ὑπέρθυρα, τό τζάκι καί τίς κτητορικές ἐπιγραφές. Ὁ δικέφαλος ἀετός γίνεται ἐπίσης ἔμβλημα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.

Ἐκεῖ ὅμως, ὅπου ὁ δικέφαλος ἀετός ἀποτελεῖ τό πιό συχνό θέμα, εἶναι ἡ λαϊκή ἀργυροχοΐα, ὅπου διακοσμεῖ ἕνα κόσμο λεβεντιᾶς, φιλότιμου καί ἀρετῆς˙ ὅπως στά γιαταγάνια καί τά χατζάρια, τά καριοφύλια, τίς παλάσκες, τά χαϊμαλιά, τίς πόρπες, τά κιουστέκια, τά γιορντάνια, τά τεπελέκια, τά σκουλαρίκια, τά βραχιόλια, τίς ταμπακιέρες, τά φυλαχτά, τούς σταυρούς καί πάμπολλα ἄλλα πολύτιμα ἀντικείμενα - φορεῖς τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ.

Σήμερα ἡ χρήση τοῦ συμβολισμοῦ τοῦ δικέφαλου ἀετοῦ σημαίνει τήν ἐπιμονή στή δύναμη τῆς παράδοσης, τήν ὑπόμνηση τῆς ἱστορικῆς συνέχειας καί τό αἴτημα γιά ἀναγέννηση.

Το τέλος του οριενταλισμού ;

Η οικονομική κυριαρχία της Δύσης ως κέντρου και ο διαχωρισμός του κόσμου σε κέντρο - περιφέρεια φαίνεται σήμερα να αμφισβητούνται. Με άλλα λόγια, το παγκόσμιο σύστημα, το οποίο εκφράζει και επιβάλλει τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της Δύσης σε ολόκληρη την υφήλιο, είναι πιθανό να βρεθεί σε αμφισβήτηση. Το παγκόσμιο σύστημα που δημιούργησε ο δυτικός πολιτισμός είναι ο καπιταλισμός της παγκόσμιας αγοράς και του καταμερισμού της εργασίας. Το σύστημα αυτό διαχωρίζει τον κόσμο σε κέντρο και περιφέρεια, με άνιση ανταλλαγή των τεχνολογικών προϊόντων του κέντρου προς την εργασία και τις ακατέργαστες ή ημικατεργασμένες πρώτες ύλες της περιφέρειας. Η δημιουργία, η επιβίωση και η επέκταση του παγκόσμιου συστήματος απαιτούν την πολιτισμική μεταμόρφωση της περιφέρειας με οικονομικές και πολιτικές δράσεις, αλλά και με πολιτισμική επίδραση.

Ο διαχωρισμός του κόσμου σε Ανατολή - Δύση ανάγεται στην κλασική αρχαιότητα και διατηρείται από την επιλεκτική ανάγνωση της ιστορίας από μέρους των Δυτικών, κάτι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και διαιωνίζει την υπεροχή της Δύσης. Προσθετικά, η παγκόσμια επέκταση και η κυριαρχία των ευρωπαϊκών αποικιακών δυνάμεων κατά τον 19ο αιώνα είναι η αρχή της περαιτέρω διαίρεσης του κόσμου σε κέντρο-περιφέρεια και του διαχωρισμού του σε Βορρά-Νότο. Με μεγαλύτερο ιστορικό βάθος θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ασίγαστη τάση της Δύσης για απεριόριστη επέκταση και παγκόσμια κυριαρχία εμφανίζεται σαφής με τις Σταυροφορίες και την κατάλυση και τον διαμοιρασμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Για αιώνες μετά, εξερευνήσεις, εγκαταστάσεις αποίκων, κατακτήσεις, γενοκτονίες λαών και πολιτισμών και ανελέητη εκμετάλλευση θα αλλάξουν την όψη του κόσμου. Μία σημαντική καμπή αποτελεί η βιομηχανική επανάσταση. Η παρατήρηση του Σαιν Ζυστ "η ευτυχία είναι μια καινούργια ιδέα στην Ευρώπη", σηματοδοτεί την απαίτηση της νέας αστικής τάξης της Ευρώπης να απολαύσει τα αγαθά που μέχρι τότε αποτελούσαν προνόμιο των ευγενών. Αυτό σημαίνει την ανάγκη για εκμετάλλευση πόρων σε πλανητική κλίμακα.

Η πολιτισμική, οικονομική και πολιτική παγκόσμια κυριαρχία της Δύσης επιβάλλεται και δικαιολογείται. Ιδεολογικές κατασκευές υποστηρίζουν την παγκόσμια επέκταση της Δύσης. Χαρακτηριστική είναι η αντίληψη του οριενταλισμού, κατά τον οποίο "η ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι ανώτερη συγκρινόμενη με όλους τους μη ευρωπαϊκούς λαούς και πολιτισμούς". Ο οριενταλισμός επιβάλλει την ευρωκεντρική και δυτικοκεντρική αντίληψη και δικαιολογεί τον διαμοιρασμό και την εκμετάλλευση του κόσμου από την Δύση και το παγκόσμιο σύστημά της. Ο οριενταλισμός καθιερώθηκε ως έννοια αρνητική από τον Edward Said στο διάσημο ομώνυμο βιβλίο του. Αντιπροσωπευτικός είναι ο αφορισμός του Χέγκελ: "Η παγκόσμια ιστορία ταξιδεύει από την Ανατολή στη Δύση˙ για την Ευρώπη είναι το οριστικό τέλος της ιστορίας και για την Ασία η αρχή της", όπως ενδεικτική είναι η ανάλυση του Μαρξ για τον "ασιατικό τρόπο παραγωγής". Η Ευρωπαϊκή Δύση κατορθώνει να προσαρμόσει το παγκόσμιο περιβάλλον στις ανάγκες και στις επιθυμίες της και να δημιουργήσει πρότυπα και παραδείγματα που βασίζονται σε ό,τι αποκαλέσαμε οριενταλισμό.

Ο καπιταλισμός, από τη φύση του επεκτατικός, υπερεθνικός και διεθνιστικός, επενδύει συνεχώς σε νέες αγορές με παράδοξο αποτέλεσμα : η επέκταση δημιουργεί νέους ισχυρούς ανταγωνιστές. Αυτό βέβαια είναι κάτι που οι κεντρικές καπιταλιστικές χώρες δεν επιθυμούν, πλην αποτελεί φαινόμενο συμφυές με την επέκταση και την ανάπτυξη των αγορών. Η υποτιθέμενη ελεγχόμενη είσοδος νέων αγορών στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα κατά τα τέλη του 20ου αιώνα επέτρεψε την Κίνα, την Ινδία και τη Βραζιλία να αποκτήσουν οικονομική ανεξαρτησία, παρά τη σχέση τους με τις οικονομίες των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ιαπωνίας. Η αναλογία της εσωτερικής εμπορικής δραστηριότητας στην Ανατολική Ασία αυξήθηκε από 40% το 1980, σε 50% το 1995 και είναι 60% σήμερα. Αυτό αρκεί για να αντιληφθούμε το πόσο ραγδαία περιορίζεται η εξάρτηση της Ανατολικής Ασίας από τις κεντρικές καπιταλιστικές αγορές, όπως και την εξασθένηση του μοντέλου κέντρο-περιφέρεια.

Φαίνεται ότι οι ιεραρχίες που δημιούργησε η ευρωπαϊκή επέκταση τον 19ο αιώνα ανατρέπονται σήμερα και οδηγούν σε ένα πολυκεντρικό κόσμο, ανάλογο με αυτόν που υπήρχε τον 18ο αιώνα. Μέσα σε δύο γενεές οι νέες βιομηχανικές χώρες της Ανατολικής Ασίας ακολούθησαν το παράδειγμα της Ιαπωνίας και ξέφυγαν από τη μιζέρια του Τρίτου Κόσμου. Δύο τεράστιες χώρες της Ασίας, η Ινδία και η Κίνα, που διαθέτουν το 33% του παγκόσμιου πληθυσμού, αύξησαν το ποσοστό τους στο παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν από 3,2% το 1980, σε 13,9% το 2006, δηλαδή κατά 4,3 φορές. Την ίδια περίοδο το παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν αυξήθηκε τρεις φορές. Ανάλογα, η αγοραστική αξία του εισοδήματός τους αυξήθηκε από 3,3% του παγκοσμίου προϊόντος το 1980, σε 6,17% το 1990. Το ίδιο διάστημα, η αγοραστική δύναμη ανά κάτοικο των χωρών αυτών αυξήθηκε σε σταθερές τιμές 16 φορές στην Κίνα και 5 φορές στην Ινδία. Οι προοπτικές είναι ότι η συνολική παραγωγή πλούτου στην Ασία, που σήμερα αντιστοιχεί στο 34% του παγκόσμιου προϊόντος, θα φθάσει το 45% το 2020 για να αντιστοιχεί τότε, στο 20% για την Κίνα, το 9% για την Ινδία και 6,2% για την Ιαπωνία. Αυτά όλα σημαίνουν μια αναδιανομή του παγκόσμιου πλούτου προς όφελος των αναπτυσσόμενων χωρών της Ασίας, οι οποίες και συσσωρεύουν γιγαντιαία αποθέματα συναλλαγματικών αποθεμάτων. Σήμερα τα συναλλαγματικά αποθέματα στην Ασία αντιπροσωπεύουν το 70% των παγκοσμίων συναλλαγματικών αποθεμάτων και είναι ρυθμιστές του κλονιζόμενου παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, στηρίζοντας τη Citigroup, τη Barclays και την UBS.

Βρισκόμαστε έτσι μπροστά στο πρωτοφανές φαινόμενο να είναι η Ασία αυτή που οδηγεί πλέον την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. Με άλλα λόγια, η παγκόσμια ανάκαμψη και η ανάδυση της παγκόσμιας οικονομίας από την κρίση δεν είναι δυνατή χωρίς την ανάκαμψη των οικονομιών της Ασίας, οι οποίες αποτελούν πλέον την οικονομική ατμομηχανή. Μάλιστα, το κλειδί για να φθάσουν οι ΗΠΑ στα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια εξαγωγών το 2015, σύμφωνα με τα σχέδια του Προέδρου Ομπάμα, είναι να επεκτείνουν την οικονομική παρουσία τους στην Ασία. Χαρακτηριστικοί των αντιλήψεων και των φιλοδοξιών των χωρών της Ασίας είναι οι πυρηνικοί εξοπλισμοί και τα διαστημικά προγράμματα της Ινδίας και της Κίνας. Ακόμη χαρακτηριστικότερη είναι η ανάπτυξη του πολεμικού στόλου της Κίνας, πάνω σε αντίληψη που βασίζεται σε γεωπολιτικές θεωρήσεις.

Η Κίνα είναι η χώρα η οποία υπολογίζεται ότι σε 15 χρόνια θα έχει ξεπεράσει σε απόλυτους αριθμούς εθνικού εισοδήματος τις ΗΠΑ και θα αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Με τετραπλάσιο πληθυσμό από αυτόν των ΗΠΑ, η Κίνα είναι ήδη ο μεγαλύτερος στον κόσμο εξαγωγέας και διαθέτει τα μεγαλύτερα συναλλαγματικά αποθέματα, ενώ διαθέτει μεγαλύτερη στον κόσμο αγορά αυτοκινήτων. Οι προσβάσεις της Κίνας στις πρώτες ύλες σταθεροποιούνται ενώ οι εμπορικοί δρόμοι βελτιώνονται με την υποστήριξη τεραστίων επενδύσεων που επιτρέπουν τα γιγαντιαία χρηματικά αποθέματα της χώρας αυτής.

Χαρακτηριστική είναι η εξέλιξη της εικόνας της Κίνας στα μάτια της Δύσης. Από την Αναγέννηση και μέχρι τον 18ο αιώνα η Κίνα δημιουργούσε στους Δυτικούς μια βεβαιότητα υπεροχής και ένα αίσθημα θαυμασμού. Φαινόταν τότε η Κίνα στα μάτια των Δυτικών σαν ένα μυθικό βασίλειο πιο πολιτισμένο από την ίδια την Ευρώπη και όχι μόνο πλουσιότερο, αλλά και πολυπληθέστερο. Η Κίνα ήταν για τους Ευρωπαίους, της πριν τη βιομηχανική επανάσταση εποχής, μια χώρα ανοχής και ειρήνης, όπου δεν υπήρχε καταπίεση και τα αξιώματα τα κατείχαν οι ικανοί και όχι οι εκ καταγωγής ευγενείς. Μια ριζική μεταβολή στις αντιλήψεις αυτές των Δυτικών συνέβη τον 19ο αιώνα, όταν οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές αντιλήφθησαν τη στρατιωτική αδυναμία και την οικονομική υστέρηση της Κίνας της εποχής τους. Ο θαυμασμός έδωσε τη θέση του σε περιφρόνηση ανάμεικτη με φόβο. Στις αρχές του 20ού αιώνα η Κίνα έγινε πεδίο επεμβάσεων και μετά το 1948 θεωρήθηκε ως πηγή ανησυχίας και φόβου, ως ένα καθεστώς πιο καταπιεστικό και απ΄ αυτό της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα, η υψηλής ταχύτητας ανάπτυξη δημιούργησε ενθουσιασμό και θαυμασμό που θυμίζουν τη σινομανία της Ευρώπης του ροκοκό. Η ίδια η Κίνα υιοθετεί σε μαζική κλίμακα τις συνήθειες και τα ήθη του καταναλωτικού κόσμου.

Είναι κρίσιμο το γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξη των νέων αναδυομένων χωρών γίνεται με πρότυπα τις δυτικές αντιλήψεις της χωρίς όριο μεγέθυνσης και της εκμετάλλευσης των πόρων, ανεξάρτητα από την επάρκεια και την αναπλήρωσή τους. Είναι μια μορφή ανάπτυξης που επιδεινώνει το ήδη φορτωμένο με υπερβάσεις και υπερεκμετάλλευση περιβάλλον και τροφοδοτεί το πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Τη μορφή και τους στόχους της παγκόσμιας ανάπτυξης υποστηρίζει η δυτική βιομηχανία του πολιτισμού, η οποία εξακολουθεί να κυριαρχεί σε παγκόσμιο επίπεδο και να διαδίδεται χάρη στην παθητική ψυχαγωγία. Με τη βοήθεια της τεχνικής μια μαζική δυτική παιδεία κυριαρχεί σε ολόκληρο τον πλανήτη και επιβάλλει τρόπους παραγωγής και κατανάλωσης. Ωστόσο, είναι πιθανό ότι και η πολιτισμική κυριαρχία της Δύσης θα τεθεί σε αμφισβήτηση. Σύμφωνα με τις αναλύσεις του Immanuel Wallerstein, τα αναγεννητικά κινήματα και η πολιτισμική επίδραση της περιφέρειας προς το κέντρο θα απειλήσουν την παγκόσμια πολιτιστική κυριαρχία της Δύσης, όπως σήμερα φαίνεται να απειλείται το παγκόσμιο σύστημά της.

Πρόκειται για την ανάδυση ενός νέου παγκοσμίου συστήματος ή για μια αναδιάταξη και ανανέωση του δυτικοκεντρικού συστήματος ; Θα ακολουθήσουν αναταραχές μέχρι το σύστημα να ισορροπήσει ; Ποιές θα είναι οι πολιτισμικές αναδιατάξεις ; Και πόσο θα επιδράσουν πάνω στο πρόβλημα του περιβάλλοντος; Σύμφωνα με τις καθιερωμένες πολιτικές τους και σε εφαρμογή των πάγιων γεωπολιτικών αρχών τους, οι ΗΠΑ αντιδρούν σε κάθε εξέλιξη που κατά τη γνώμη τους βοηθά ή θα βοηθήσει τη Ρωσία να εξελιχθεί σε ανταγωνιστική υπερδύναμη. Ωστόσο, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι, παρά τις ενδείξεις, οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να ανησυχούν ανάλογα με την ανάπτυξη της Κίνας την οποία βλέπουν ως ένα συμπαίκτη και ως μία αγορά απαραίτητη για την οικονομία τους. Η αντίληψη της σύγκρουσης και της αναπόφευκτης υπεροχής του ισχυρότερου φαίνεται να μετριάζεται σε ό,τι αφορά τις θεωρήσεις για την Κίνα. Έτσι, οι προβλέψεις για μια κινέζικη νεωτερικότητα λαμβάνουν πάντα υπ΄ όψη τις αντιλήψεις για «ήπια δύναμη» και για «δημοκρατία ανάμεσα σε έθνη», όπως και τη μετριοπάθεια και τον αυτοπεριορισμό που χαρακτηρίζουν κάθε ισχυρή ιστορική ταυτότητα που εδράζεται σε μακραίωνο παρελθόν. Η Κίνα δεν αποτελεί απλώς ένα έθνος, αλλά ένα έθνος-πολιτισμό. Οι ίδιοι οι Κινέζοι παραμένουν σταθεροί στην πίστη τους για τη μοναδικότητα του πολιτισμού τους και τον σεβασμό στις παραδόσεις τους.

Οπωσδήποτε, σύμφωνα με την ιστορική εμπειρία η ανατροπή των ισορροπιών και η μεταφορά του κέντρου βάρους συνεπάγονται διεθνείς κρίσεις και αντιπαραθέσεις. Οι Ναπολεόντιοι Πόλεμοι, οι δύο τρομεροί Παγκόσμιοι Πόλεμοι και ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν αποτελέσματα ανατροπών της παγκόσμιας ισορροπίας και αμφισβήτησης του παγκόσμιου συστήματος. Ωστόσο, μπορούμε σήμερα επιτέλους να είμαστε κάπως αισιόδοξοι. Σήμερα δεν υπάρχουν μόνο δύο παίκτες στον ανταγωνισμό για την αναδιανομή του παγκόσμιου πλούτου ή τη συγκρότηση ενός παγκόσμιου συστήματος. Έτσι φαίνεται πιθανή η κατακερμάτιση του κόσμου σε πολλά κέντρα. Σε ένα κόσμο γεμάτο προβλήματα, που δεν μπορούν να επιλυθούν σε επίπεδο υπερδυνάμεων, η διεθνής συνεργασία φαίνεται να είναι αναγκαία. Η Δύση, συνηθισμένη να αποτελεί το κέντρο, θα πρέπει να αποδεχθεί ένα νέο, πολυκεντρικό κόσμο. Ο οριενταλισμός δεν έχει μέλλον.